Συνέντευξη στη Μαρία Ζαχαράκη
-Η πρόταση του Βλαντιμίρ Πούτιν προκάλεσε αίσθηση. Πόσο εφικτή θεωρείτε την υλοποίηση ενός τέτοιου ενεργειακού κόμβου στην Τουρκία;
-Βγήκε ο Πούτιν και είπε «θα κάνουμε την Τουρκία παγκόσμιο κόμβο φυσικού αέριου». Είπε, λοιπόν, αυτή την κουβέντα, αλλά πώς θα γίνουμε κόμβος; Για ποιο λόγο θα το κάνει; Η Ε.Ε. έχει επιβάλλει εμπάργκο σε ρωσικό φυσικό αέριο και πετρέλαιο. Τώρα, αν αλλάξει την πολιτική της κατά της Ρωσίας, δεν υπάρχει πρόβλημα, αλλά δεν πρόκειται να συμβεί κάτι τέτοιο. Γι’ αυτό είτε προέρχεται από την Τουρκία, είτε από την Αφρική, το ρωσικό φυσικό αέριο δεν πρόκειται να το αγοράσει κανένας. Έχει, καταρχάς, η Τουρκία το δικαίωμα να επανεξαγάγει ρωσικό φυσικό αέριο; Όχι, αυτή τη στιγμή. Γνωρίζουμε ότι η Τουρκία παραλαμβάνει επί του παρόντος φυσικό αέριο από τη Ρωσία μέσω δύο ξεχωριστών αγωγών. Ο ένας είναι ο Blue Stream, ο άλλος είναι ο Turk Stream.
Οι δύο γραμμές μεταφέρουν η καθεμία από 15,75 δισ. κ.μ. Η μία «ταΐζει» την Τουρκία. Η άλλη τη Βουλγαρία, την Ελλάδα, τη Βόρεια Μακεδονία και τη Σερβία.
Έλλειψη υποδομών
Η Ρωσία πέρυσι έδωσε στην Ευρώπη 155 δισ. κ.μ. φυσικού αερίου, εξαιρουμένης της Τουρκίας. Λέει, λοιπόν, ο Πούτιν ότι «δεδομένου ότι οι North Stream 1 και 2 έχουν καταστραφεί ή δεν λειτουργούν, θα το στείλω μέσω Τουρκίας». Πώς θα χωρέσουν όμως 155 δισ. κ.μ., στον αγωγό Turk Stream, ο οποίος χωράει μόνο 15,75; Αυτό είναι σχεδόν 10 φορές περισσότερο. Θα ρεφάρεις την απώλεια με το Turk Stream; Πώς θα το κάνεις; Θα κατασκευάσεις μία καινούρια υποδομή ή θα προσθέσεις έναν καινούριο αγωγό; Το μοτίβο που προτείνει ο Πούτιν δεν είναι κάτι που θα ολοκληρωθεί σε πέντε λεπτά, από σήμερα μέχρι αύριο, αυτή είναι μια δουλειά 1-2 ετών.
Ο ίδιος το 2014 πρότεινε τον Τurk Stream, η συμφωνία υπογράφηκε το 2016, ήταν έτοιμη στα τέλη του 2018. Πέρασαν τέσσερα χρόνια από τότε που έγινε η αρχική πρόταση. Και το 2020 και το 2021, μέσα σε δύο χρόνια συνολικά, πήγαν στην Ευρώπη 16,8 δισ. κ.μ. φυσικού αερίου. Στα εγκαίνια του Τurk Stream το 2018, ο Πούτιν είπε ότι χάρη στον συγκεκριμένο αγωγό, η Τουρκία θα γίνει κόμβος φυσικού αερίου. Είμαστε στο 2022 και λέει ξανά το ίδιο πράγμα. Πώς θα γίνουμε κόμβος; Θα αγοράσουμε το ρωσικό φυσικό αέριο και θα το πουλάμε στην Ευρώπη; Όχι, η Ρωσία πουλάει. Η Τουρκία αποτελεί μόνο χώρα διέλευσης.
Για να γίνουμε κέντρο, πρώτα χρειαζόμαστε νέο αγωγό. Δεύτερον, πρέπει να αγοράσουμε αυτό το φυσικό αέριο και να το πουλήσουμε σαν να ήταν δικό μας, βάζοντας χρήματα. Δεν μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο, ακόμα.
Επιπλέον, οι αποθήκες μας δεν αρκούν. Για να γίνεις «κόμβος» κι όχι μόνο χώρα διέλευσης πρέπει να έχεις τεράστιες υποδομές για αποθήκευση φυσικού αερίου. Η Τουρκία έχει συνολική χωρητικότητα περίπου 4 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων, καταναλώνουμε 60 δισ. κ.μ. και έχουμε ανάγκη και για παραπάνω.
Οι Ρώσοι λένε, αλλά δεν το έχουν επιβεβαιώσει ακόμη, «ας κατασκευάσουμε δύο επιπλέον γραμμές στον Τurk Stream για να αυξήσουμε τη χωρητικότητά του». Αλλά, όπως είπα, δεν είναι κάτι που πρόκειται να συμβεί σε πέντε ημέρες. Ούτε καν κάτι που θα συμβεί σε ενάμιση χρόνο. Υποτίθεται ότι το ρωσικό LNG μεταφέρεται, όχι μέσω αγωγών, αλλά μέσω τερματικών σταθμών και FSRU στην Τουρκία, δηλαδή μέσω Πλωτών Μονάδων Επαναεριοποίησης και στη συνέχεια παραδίδεται στην Ευρώπη. Χρειάζονται, λοιπόν, ξανά «υποδομές». Υπάρχει ένας τερματικός σταθμός στο βόρειο Μαρμαρά. Τι θα γίνει από εκεί και πέρα; Χρειαζόμαστε και πάλι έναν αγωγό. Αυτό εννοώ όταν λέων, λοιπόν, ότι δεν υπάρχουν υποδομές.
Υπάρχει ήδη συμφόρηση στην προμήθεια φυσικού αερίου στην παγκόσμια αγορά. Το μεγαλύτερο μέρος του φυσικού αερίου πηγαίνει στις ασιατικές αγορές. Έτσι, η ζήτηση είναι υψηλή, η προσφορά χαμηλή. Επειδή προσπαθείς να απεξαρτηθείς εντελώς από το ρωσικό φυσικό αέριο, κηρύσσεις εμπάργκο. Στη συνέχεια, ο κόσμος σπεύδει να βρει άλλους προμηθευτές.
Βέβαια, αν με ρωτάτε, οι ανεύθυνοι τύποι στην ηγεσία της Ε.Ε., όπως η Φον ντερ Λάιεν και ο Σολτς στη Γερμανία -ο οποίος δεν είναι Μέρκελ- εμπόδισαν, χωρίς λογική, τη ροή του North Stream 2, γεμίζοντας τα ρεζερβουάρ τους από τις ΗΠΑ. Δηλαδή, οι ΗΠΑ προσπαθούν να «χαστουκίσουν» τη Ρωσία και την Ουκρανία και να τραβήξουν την Ε.Ε. στο πλευρό της, λέγοντας: «Μην πάρετε το αέριο από εκεί».
Ποιο είναι όμως το αποτέλεσμα; Το φυσικό αέριο στην ολλανδική αγορά TTF, το οποίο κόστιζε 60-70 δολάρια το 2020 ανά 1000 κ.μ., έχει φτάσει σήμερα τα 1.500 δολάρια. Αυξήθηκε κατά 20 φορές. Ποιος πληρώνει, λοιπόν, τον λογαριασμό; Ο ευρωπαίος καταναλωτής, είτε πρόκειται για βιομήχανο, είτε για μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, είτε για οικιακό καταναλωτή. Έτσι, όλοι, συμπεριλαμβανομένου και της Ελλάδας, πληρώνουν το τίμημα στην Ευρώπη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τώρα στη Γερμανία, για παράδειγμα, υπάρχουν διαμαρτυρίες κατά του Σολτς.
Αλλά και εμείς, ως Τουρκία, πληρώνουμε τον λογαριασμό.
Το θέμα είναι πολιτικό
Πρώτον, ο Πούτιν λέει στην Ε.Ε.: «Αδελφέ, είμαι υπέρ μιας λύσης, μπορώ να σας δώσω αέριο, αλλά οι ηγέτες σας το εμποδίζουν. Γι’ αυτό θα κάνω την Τουρκία κόμβο και θα σας το ξαναδώσω».
Από την άλλη, λέει στους 27: «Οι ΗΠΑ σας πιέζουν, αλλά κοιτάξτε να το πάρετε μέσω Τουρκίας, σαν να ήταν το δικό της». Είναι ηλίθιοι οι κυβερνώντες στις ΗΠΑ ή μήπως οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα το επιτρέψουν;
Ο Πούτιν μας πετάει ένα ξεροκόμματο ενόψει των εκλογών του 2023 για να πει ο Ερντογάν στον κόσμο: «Κοιτάξτε, γινόμαστε κόμβος φυσικού αερίου». Ξέρετε, έχουμε κολλήσει, η οικονομία μας έχει πιάσει πάτο, είτε το αποδέχονται είτε όχι οι κυβερνώντες στην Τουρκία.
Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται να γίνει τίποτα. Αυτή η πρόταση δεν έχει καμία αξία. Αποκλείεται η Τουρκία να γίνει ενεργειακός κόμβος.
Από την άλλη, τί απαιτεί η Τουρκία; Ζητεί μείωση των τιμών του φυσικού αερίου από τη Ρωσία και παράταση πληρωμών, γιατί δυσκολεύεται. Επιπλέον, θέλει περισσότερο φυσικό αέριο. Αλλά μέχρι στιγμής, δεν έχουμε δει κάτι τέτοιο συγκεκριμένα.
-Στην Τουρκία κάποιοι λένε ότι ο Πούτιν έκανε αυτή την πρόταση για να δημιουργήσει θόρυβο παγκοσμίως...
-Ναι, έτσι φαίνεται. Η Τουρκία δεν είναι προετοιμασμένη για κάτι τέτοιο. Κοίτα τι λέει ο Ερντογάν: «Το καταλληλότερο μέρος είναι η Θράκη». Ο North Stream, από ό, τι έχω ακούσει, ήταν μια επένδυση 11 δισ. δολαρίων. Εξερράγη. Έτσι κατέστη ανενεργός. Τώρα λένε θα τον κάνουν εδώ. Πόσο καιρό, πόσα χρήματα θα χρειαστούν; Κι αν η Ε.Ε. πει «δεν το παίρνω», τι θα κάνετε;
-Ίσως η Ευρώπη δεν το αγοράσει τώρα, επειδή δεν θέλει ρωσικό φυσικό αέριο. Αλλά αν τελειώσει ο πόλεμος, ίσως σε λίγα χρόνια, η ατμόσφαιρα θα είναι διαφορετική. Εάν υπάρχει αγωγός στην Τουρκία και το ρωσικό φυσικό αέριο πηγαίνει εκεί, δεν θα το αγοράσει η Ευρώπη; Το φυσικό αέριο είναι ένας θησαυρός. Ποιος θα μπορεί να πει όχι;
-Υπάρχει ο North Stream 1 με 55 δισ. κ.μ. κι ο Νorth Stream 2 με 55 δισ. κ.μ. Μετά τη βελτίωση των σχέσεων, ποιος θα αγοράσει τί από την Τουρκία, όταν θα υπάρχει μια ολοκληρωμένη επένδυση 110 δισ. κ.μ.;
-Τι πιστεύετε για το νέο πυρηνικό εργοστάσιο στη Σινώπη, που θέλει να κατασκευάσει η Τουρκία σε συνεργασία με τη Ρωσία;
-Ως ειδικός ενεργειακής πολιτικής, που σκέφτεται τα συμφέροντα της χώρας του, λέω ότι η πυρηνική ενέργεια έχει πολλά μειονεκτήματα. Υπάρχει το θέμα των αποβλήτων, το κόστος των οποίων είναι εξαιρετικά υψηλό, κι επίσης δεν υπάρχει ασφάλεια. Την τελευταία φορά το είδαμε στη Φουκουσίμα, έχουν περάσει πόσα χρόνια από τότε κι εξακολουθεί να εκπέμπεται ακτινοβολία. Επομένως, επειδή τα χρήματα θα πάνε στην τσέπη κάποιου κι αυτό είναι επικίνδυνο, το πρόβλημα των αποβλήτων είναι και άλυτο και ακριβό. Η Τουρκία δεν χρειάζεται πυρηνική ενέργεια, επειδή είναι ακριβή, επειδή το πρόβλημα των αποβλήτων δεν έχει λυθεί και επειδή δεν υπάρχει μεταφορά τεχνολογίας. Επίσης, έχει μεγάλο πολιτικό ρίσκο. Από τη μία πλευρά, είμαστε μέλος του ΝΑΤΟ, αλλά από την άλλη, εξαρτόμαστε ενεργειακά από τη Ρωσία.
O Αχμέτ Νετζντέτ Παμίρ είναι Καθηγητής στο «Πανεπιστήμιο Κύπρου»(«ΤΔΒΚ») και μέλος του προγράμματος Ενέργειας και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Καντίρ Χας στην Κωνσταντινούπολη
