Η επαναφορά της σοσιαλδημοκρατίας στον δημόσιο διάλογο – σ’ εμάς από τις αναζητήσεις του ΠΑΣΟΚ, από τις συζητήσεις περί μετεξέλιξης του ΣΥΡΙΖΑ, κάπως παλιότερα ακόμη κι από τα ανοίγματα της σε αναζήτηση «κεντρώας επαφής» από Ν.Δ. .σε ευρωπαϊκό/παγκόσμιο πλαίσιο -μετά το ξέφτισμα έως ξήλωμα των φιλελευθέρων συνταγών που είχαν εκτοπίσει την σοσιαλδημοκρατική κυριαρχία από το προσκήνιο – έχει δημιουργήσει μιαν ιδιότυπη ζήτηση για (επανα)προσεγγίσεις του σοσιαλδημοκρατικού φαινομένου.
Ενώ σε κάποια στιγμή δινόταν περισσότερο η αίσθηση μιας νοσταλγικής αναζήτησης της λογικής «τότε που ζούσαμε», ανάλογη άλλωστε με την αίσθηση παλινόρθωσης του κεϋνσιανισμού μετά την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008-9 και μετά την διαχείριση της πανδημίας του κορωνοϊού του 2020-22 (και βλέπουμε, πολύ βαρύτερα, τώρα με την ενεργειακή κρίση…), βαθμιαία παρατηρούμε την συζήτηση για ολική επαναφορά της σοσιαλδημοκρατίας να γίνεται (α) σε εντελώς διαφορετικά εθνικά πλαίσια και πολιτικά συστήματα και (β) με σαφέστερη πλέον την διάθεση αναζήτησης μιας δυναμικής διακυβέρνησης.
Στη συλλογή των πέντε αυτών προσεγγίσεων, έχει ενδιαφέρον να σημειώσει κανείς ότι δεν επιχειρείται να υπάρξει μια καθοδηγητική σύνθεσή τους πέρα από την εισαγωγική επισήμανση του εύρους που καλύπτει η συζήτηση περί σοσιαλδημοκρατίας όταν (θα) αναζητήσει προγραμματική οικοδόμηση μελλοντικής άσκησης (και πάλι) της εξουσίας. Αφήνονται με άλλα λόγια να αναπτυχθούν οι διαφορετικές πτυχές της αποκατάστασης/(επανα)ανακάλυψης της σοσιαλδημοκρατίας, ως εργαλείου άσκησης εξουσίας και – προηγουμένως – αντιμετώπισης κοινωνικών αναγκών και άρσης πολιτικών αδιεξόδων.
Το πόσο νερό έχει κυλήσει κάτω από τα γεφύρια της πολιτικής δείχνει το τόλμημα του Γιάννη Ιωαννίδη -με μεγάλη δράση να θυμίσουμε στα θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στο ΚΕΘΕΑ, πέρα από την γνώση διοίκησης ως Γ.Γ. στο Εσωτερικών και το Δικαιοσύνης – να αναφερθεί στην μέχρι προ ολίγον εκπεσούσα (νομίζαμε) σοσιαλδημοκρατία όχι μόνον ως παρουσία στο προσκήνιο, αλλά και ως… ΤΙΝΑ. Δηλαδή ως προκύπτουσα από τις εξελίξεις αναγκαστική επιλογή – όπως κάποτε ως ΤΙΝΑ/there is no alternative, λειτουργούσε το λάβαρο του νεοφιλελευθερισμού Θάτσερ.
Πράγματι, υπό συνθήκες οξείας ανισότητας και βιωμένης αδικίας δεν είναι μόνον η δημοκρατία (έστω και υπό την ιδιαίτερη εκδοχή των καταστάσεων ανάγκης) εκείνη που πλήττεται, αλλά και η ίδια η οικονομική αποτελεσματικότητα που υποχωρεί (το ΔΝΤ έχει μιλήσει σχετικώς, η ΕΚΤ μουρμουρίζει παρομοίως). Εκείνο που ο Ιωαννίδης αποκαλεί «τέλος του “τέλους της ιστορίας”» έρχεται και εκδικείται την παγκοσμοποιητική υπεραπλούστευση ή πάλι την ευρωπαϊκή βουλγκάτα της Λισσαβώνας (για «δημιουργία της πλέον ανταγωνιστικής οικονομίας, παγκοσμίως»). Έρχεται δηλαδή η αντιμετώπιση της πρόκλησης για μείωση των ανισοτήτων και ο παραμερισμός της «τυραννίας της αξίας» να εγκατασταθεί στο προσκήνιο – σε διεθνή, δε, κλίμακα – όχι απλώς ως πολιτικό αίτημα, αλλά και ως προαπαιτούμενο λειτουργικότητας. Προσγειώστε στην ελληνική περίπτωση και … φθάσαμε!
Επίσης χαρακτηριστική των ωριμάνσεων της εποχής, η προσέγγιση του Γιάννη Μπαλαμπανίδη – του οφείλουμε δουλειές για τον Ευρωκομμουνισμό και για την διήκουσα διχοτομία Προόδου και Συντήρησης, και οι δυο στις Εκδόσεις ΠΟΛΙΣ – που αποτολμά να διαβεί τον Ατλαντικό κάνοντας λόγο για Σοσιαλδημοκρατία made in USA. Και τούτο όταν ο,τιδήποτε έχει ως συνδετικό το «σοσιαλ-» στην χώρα αυτή, που λειτούργησε τουλάχιστον μεταπολεμικά με το αίτημα του ηγεμονισμού, αντιμετωπίζεται περίπου ως πολιτικό αντίστοιχο της αμαρτίας. Όσο κι αν στην Ρουζβελτιανή δεκαετία τού 30 (ως αντίδραση στην Μεγάλη Ύφεση) και στην Κεννεντική ή την Τζονσονιακή του ΄60 (προείκαση της επαναστατικότητας του ΄68) υπήρξαν αντίστοιχοι προβληματισμοί στους Δημοκρατικούς. Πλην όμως μετά την φάση επιβολής/επικράτησης του νεοφιλελευθερισμού, η αντίδραση π.χ. με την προσπάθεια του Obamacare ή πάλι η προεκλογική εκστρατεία που κατέληξε στο ξήλωμα της εποχής Τραμπ με την επικράτηση Μπάϊντεν (αλλά με υποψηφιότητες όπως του Μπέρνι Σάντερς ή της Ελίζαμπεθ Γουόρεν) έφεραν στο προσκήνιο απόψεις για την φορολόγηση του πλούτου ή και για την προώθηση των κοινωνικών (και περιβαλλοντικών…) δαπανών, που θύμιζαν αρκετά αντίστοιχες ευρωπαϊκές επεξεργασίες. Δεν έλλειψε άλλωστε και η πολιτιστική διάσταση…
Ο Ξενοφών Κοντιάδης, πάλι – με ματιά από την πλευρά του συνταγματικού και της πολιτειολογίας, που του οφείλουμε πάντως και το προ ετών «Η σοσιαλδημοκρατία σήμερα», επίσης στις Εκδόσεις ΠΟΛΙΣ – παίρνει το κυρίως νήμα της επιστροφής της Σοσιαλδημοκρατίας. Μια διαδρομή απ’ εκείνο που έζησε η Ευρώπη ιδίως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο με το ρίζωμα του κοινωνικού κράτους και την «Κεϋνσιανή Συναίνεση», για να περάσει σε μια φάση, από την δεκαετία του΄80 όπου χάνεται η λάμψη της (και η επαφή «με τα κοινωνικά στρώματα που παραδοσιακά εξέφραζε») και μέχρι τις πολιτικές αναλαμπές των δυο τελευταίων δεκαετιών. Ως «μετριοπαθής Αριστερά» κατά Μπόμπιο, ως εγγυητικός παράγων των θεμελιωδών/ανθρώπινων δικαιωμάτων και των κοινωνικών ελευθεριών, η σοσιαλδημοκρατία αντλεί από το παρελθόν της για να επαναφέρει προγραμματικά στοιχεία στην τωρινή διεκδίκηση εξουσίας, με μια «σύζευξη πολιτικού φιλελευθερισμού και σοσιαλισμού».
Την διαδρομή της σοσιαλδημοκρατίας ως μηχανισμού άμυνας απέναντι στην αβεβαιότητα και (ναι) τον φόβο, μια διάσταση δυσάρεστα επίκαιρη στις ημέρες μας, κάνει – ως ιστορικός, με ευαισθησία στην πολιτισμική προσέγγιση των πραγμάτων – η Έφη Γαζή. Μηχανισμού που, μέσα ακριβώς από την ενσωμάτωση της μέριμνας του κοινωνικού στην κεντρική πολιτική, προσφέρει ή πάντως υπόσχεται ουσιαστικότερη αίσθηση πολιτικής αντιπροσώπευσης. Βλέπει η σοσιαλδημοκρατία, κατά την Έφη Γαζή, το κοινωνικό κράτος σαν κάτι πολύ περισσότερο από μηχανισμό προστασίας, σαν μηχανισμό ένταξης και οικοδόμησης κοινής πορείας. Που μετατρέπει την αλλαγή από αβεβαιότητα σε πρόοδο. Το «να ξανασκεφθούμε και να ξαναμιλήσουμε για πράγματα που είναι κάτω από την μύτη μας και που δεν τα βλέπουμε» είναι από τα πολιτικότερα αιτήματα…
Τέλος, ο Στέφανος Παραστατίδης – γιατρός του ΕΣΥ με παρουσία στην μπλογκόσφαρα – δανείζεται το «η φαντασία στην εξουσία» του Μάη του΄68 προκειμένου να ενσωματώσει το στοιχείο της ελπίδας στην νέα πολιτική περίοδο που βλέπει; ελπίζει; εύχεται να ξεκινά. Με την ψηφιακή επανάσταση να επιταχύνει μεν τις εξελίξεις (χωρίς όμως βέβαιο το πρόσημο), την έννοια της βιωσιμότητας να πιέζει και την ίδια την φύση της εργασίας να (ξανα)διακυβεύεται. Πρόκληση αλλά και ευθύνη, για την σοσιαλδημοκρατική στράτευση…
