ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ

Σύνοδος της Ομάδας της Σαγκάης: Ασία Εναντίον Δύσης;

Με μεγάλο ενδιαφέρον αναμένεται η επικείμενη σύνοδος του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (ΟΣΣ-SCO) στην Σαμαρκάνδη του Ουζμπεκιστάν στις 15-16 Σεπτεμβρίου, με τη φυσική παρουσία 15 αρχηγών κρατών. Ο οργανισμός, ιδρύθηκε άτυπα το 1996 ως “ομάδα της Σαγκάης” και συστάθηκε επισήμως το 2001, έχει οκτώ τακτικά μέλη: την Κίνα, την Ρωσία, το Καζαχστάν, το Κιργιστάν, το Τατζικιστάν, το Ουζμπεκιστάν, την Ινδία και το Πακιστάν. Το 2017, όταν ο ΟΣΣ απέκτησε την σημερινή του σύνθεση, ο οργανισμός αντιπροσώπευε το 23% της χερσαίας έκτασης της Γης, το 45% του πληθυσμού του πλανήτη και το 25% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Στάτους παρατηρητή έχουν η Λευκορωσία, η Μογγολία και το Ιράν, ενώ προσκεκλημένοι στην σύνοδο κορυφής είναι επίσης οι ηγέτες της Τουρκίας, του Τουρκμενιστάν, του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας. 

Μηνύματα προς τη Δύση

Είναι σαφές ότι η παρουσία και μόνο των ηγετών  αυτών των χωρών στην Σαμαρκάνδη θα στείλει στις δυτικές πρωτεύουσες ηχηρό πολιτικό μήνυμα. Ή, για την ακρίβεια, πολλαπλά μηνύματα. Παραδείγματος χάρη, η Μόσχα επιδιώκει να δείξει πως έχει στρατηγικό βάθος στην Ασία παρά την απομόνωσή της από την Δύση, το δε Πεκίνο αποδεικνύει το “θεσμικό” βάρος του σε μεγάλα τμήματα της “παγκόσμιας νήσου”, όπως αποκαλείται συχνά η Ευρασία. Για τον πρόεδρο του Ιράν η εμφάνισή του δίπλα σε άλλους ηγέτες είναι ευκαιρία να ασκήσει, έστω εμμέσως, πίεση στην Δύση εν μέσω των διαπραγματεύσεων για το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας. Ο Ερντογάν θα τονίσει με νόημα ότι η Τουρκία έχει ισχυρούς δεσμούς με την Ασία και δεν δεσμεύεται από την ιδιότητά της ως μέλους του ΝΑΤΟ ή ως υποψήφιας για προσχώρηση στην ΕΕ.

Καθώς, όμως, κάθε μία από τις εν λόγω χώρες έχει τις δικές τις εθνικές προτεραιότητες, υπάρχουν αρκετά σημεία που θολώνουν το μήνυμα περί ενότητας του οργανισμού:

- Σημαντικούς περιορισμούς στην αποστολή του ΟΣΣ επιβάλλει η ίδια η σύνθεσή του, με την συμμετοχή των αιωνίων εχθρών Ινδίας και Πακιστάν ή με τον οξύ ανταγωνισμό μεταξύ της Ινδίας και της Κίνας. Προς το παρόν, ο ΟΣΣ αποτελεί αυτό που στα αγγλικά αναφέρεται ως talk-shop και προσφέρει ευκαιρίες για επαφές υψηλού επιπέδου μεταξύ των μελών του, αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι αμυντικός συνασπισμός και δεν έχει επιχειρησιακές ικανότητες.

- Οι κεντρικοί πυλώνες του ΟΣΣ, η Κίνα και η Ρωσία, υπέγραψαν ένα βαρυσήμαντο μανιφέστο για την “άνευ ορίων” σύμπλευσή τους στις 4 Φεβρουαρίου, λίγες μόνον ημέρες πριν την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Ωστόσο, παραμένουν και πολλές διαφορές μεταξύ τους, τις οποίες επιμελώς υποβαθμίζουν σε λεκτικό επίπεδο.

- Η Ινδία αρνείται να καταδικάσει την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, καθώς διατηρεί στενές σχέσεις με την Μόσχα – ως αντίβαρο της Κίνας – και εκμεταλλεύεται τη συγκυρία, προκειμένου να προμηθεύεται υδρογονάνθρακες από την Ρωσία σε προνομιακές τιμές.

- Το Τατζικιστάν παρακολουθεί με έκδηλη καχυποψία τα ανοίγματα της Μόσχας και του Πεκίνου προς τους Ταλιμπάν και δεν κρύβει την οργή του για την περιθωριοποίηση των ομογενών Τατζίκων του Αφγανιστάν.

- Ως προς τις σχέσεις του ΟΣΣ με τις δυτικές δυνάμεις, είναι χαρακτηριστική η πρόσφατη δήλωση του Ουζμπέκου εκπροσώπου Ραχματούλα Νουριμπέτοφ ότι ο εν λόγω οργανισμός δεν στρέφεται κατά της Δύσης. Όσο συνεχίζεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, τις ίδιες επιφυλάξεις συμμερίζονται κι άλλες πρώην σοβιετικές χώρες της Κεντρικής Ασίας.

Αποδυνάμωση της Ρωσίας στην Κεντρική Ασία;

Προς δυσάρεστη έκπληξη της Ρωσίας, καμία από τις χώρες της Κεντρικής Ασίας δεν έχει αναγνωρίσει τις αυτοανακηρυχθείσες “λαϊκές δημοκρατίες” του Ντονέτσκ (DNR) και Λουχάνσκ (LNR) στην ανατολική Ουκρανία. Ιδιαίτερα σφοδρή είναι η ενόχληση της Μόσχας σε ό,τι αφορά το Καζαχστάν, με το οποίο η Ρωσία μοιράζεται κοινά σύνορα μήκους άνω των 7.600 χιλιομέτρων. Όταν τον περασμένο Ιανουάριο ο Οργανισμός της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (ΟΣΣΑ-CSTO) επενέβη στο Καζαχστάν, είχε θεωρηθεί περίπου αυτονόητο ότι ως ένδειξη ευγνωμοσύνης ο πρόεδρος Τοκάγεφ θα ακολουθούσε πιστά την γραμμή της Μόσχας στο θέμα της Ουκρανίας, αλλά η προσδοκία αυτή δεν επαληθεύτηκε.

Πριν από λίγες εβδομάδες μια εμπρηστική ανάρτηση του Ντμίτρι Μεντβέντεφ που απειλούσε το Καζαχστάν ότι μπορεί να έχει την τύχη της Ουκρανίας σβήστηκε εσπευσμένα και αποδόθηκε επισήμως σε χακάρισμα του λογαριασμού του πρώην προέδρου της Ρωσίας. Πάντως, τους τελευταίους μήνες η Μόσχα έχει κατ’ επανάληψη αναστείλει την μεταφορά πετρελαίου από το Καζαχστάν προς την Μαύρη Θάλασσα και τις ευρωπαϊκές αγορές – πιθανώς, ως αντίποινα για την “απείθεια” του Καζάχου προέδρου.

The West and the Rest?

Είναι φανερό ότι πίσω από τις χειραψίες και τα χαμόγελα στην Σαμαρκάνδη που θα καταγράψουν οι κάμερες κρύβεται μια πολύ πιο σύνθετη εικόνα. Η Ομάδα της Σαγκάης απέχει παρασάγγας από το να καταστεί ένας συνεκτικός ασιατικός σχηματισμός, πόσο μάλλον συνασπισμός, κατά της Δύσης. Ωστόσο, εντάσσεται σε έναν κύκλο ευρύτερων διεργασιών στην Ασία και πιστοποιεί την δυναμική διαμόρφωσης δύο στρατοπέδων στην “παγκόσμια νήσο”: η Δύση και οι Λοιποί. Ή, κατά τον Σάμιουελ Χάντινγκτον, the West and the Rest. Στην Δύση εναπόκειται να διαβάσει σωστά τα μηνύματα της συνόδου και να προσδιορίσει επακριβώς τις επιμέρους επιδιώξεις των μελών του ΟΣΣ, ώστε να αποτρέψει την μετατροπή του οργανισμού σε αντιδυτική συμμαχία σε βάθος χρόνου.

Ο Πλάμεν Τόντσεφ είναι επικεφαλής του Τμήματος Ασιατικών Σπουδών στο

Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων (ΙΔΟΣ).

Εάν θέλετε κάθε πρωί το ενημερωτικό δελτίο του KReport στο email σας και πρόσβαση σε όλο το περιεχόμενό μας, κάντε μια δοκιμαστική συνδρομή!