Μετά από μήνες περίεργης ευρωπαϊκής αδράνειας απέναντι στην ενεργειακή κρίση, άρχισαν όλοι ξαφνικά να τρέχουν. Η τσεχική προεδρία συγκάλεσε εσπευσμένα στις 9 Σεπτεμβρίου έκτακτη σύνοδο των υπουργών Ενέργειας προκειμένου «να συζητήσει συγκεκριμένα έκτακτα μέτρα για να αντιμετωπισθεί η κατάσταση στον τομέα της ενέργειας". Ο καγκελάριος της Αυστρίας Καρλ Νεχάμερ, κάλεσε την Ευρωπαϊκή Ένωση «να σταματήσει την τρέλα στην αγορά ενέργειας», ενώ η βελγική κυβέρνηση προειδοποιεί για «δέκα φρικτούς χειμώνες» αν δεν τεθεί πλαφόν στις τιμές αερίου. Ακολούθησαν ανάλογες δηλώσεις εκπροσώπων μιας σειράς κρατών-μελών της ΕΕ. Η μεγάλη είδηση ήλθε όμως από τη Γερμανία που δείχνει, σύμφωνα με δηλώσεις του καγκελαρίου της, να κατανοεί επί τέλους ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να προχωρήσει σε γρήγορες ενέργειες σε ό,τι αφορά την ενεργειακή κρίση, κινούμενη ταχύτερα από ό,τι συνήθως.
Μετά από τις εξελίξεις αυτές, έσπευσε και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποσχεθεί αρχικά ότι θα υποβάλει τις προτάσεις της στα τέλη Σεπτεμβρίου και αμέσως μετά, κάτω από την αυξανόμενη πίεση, να δηλώσει ότι αυτό θα γίνει στις ήδη στις 14 Σεπτεμβρίου. Τι και αν είχε κληθεί από τον περασμένο Μάρτιο τρεις φορές από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο «…να υποβάλει προτάσεις για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το πρόβλημα των υπερβολικά υψηλών τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας…»; Κωφεύοντας περιέργως επί μήνες, σπεύδει τώρα να ανταποκριθεί, χωρίς όμως, και πάλι, να προλαβαίνει το συμβούλιο υπουργών Ενέργειας που θα συνεδριάσει την ερχόμενη Παρασκευή χωρίς πρότασή της στο τραπέζι.
Τρέχει λοιπόν πίσω από τις εξελίξεις η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δείχνοντας να απεμπολεί το «δικαίωμα νομοθετικής πρωτοβουλίας» που της εμπιστεύθηκαν οι Συνθήκες. Ένα προνόμιο που με επιτυχία – ενίοτε και με μεγάλη τόλμη – είχε ασκήσει κατά τις περασμένες δεκαετίες. Αντ’ αυτού, οι μεγάλες πρωτοβουλίες αναλαμβάνονται πλέον όλο και περισσότερο από κράτη-μέλη, από εναλλασσόμενες προεδρίες του Συμβουλίου ή από άλλα, μη επιφορτισμένα με τον ρόλο αυτό, όργανα. Είναι μια πρακτική που εγκαινιάσθηκε με το ξέσπασμα της πανδημίας, όταν οι πρωτοβουλίες παρέμβασης αναλαμβάνονταν σχεδόν αποκλειστικά από το Eurogroup, αφήνοντας την Επιτροπή σε δεύτερο ρόλο, ενώ και η μεγάλη απόφαση για το Ταμείο Ανάκαμψης ως κοινή πρόταση Γαλλίας-Γερμανίας ξεκίνησε.
Το φαινόμενο επαναλαμβάνεται και τώρα, πιθανώς ενισχυμένο. Έτσι, ένα βήμα προς την ευρωπαϊκή ενοποίηση, όπως η θέσπιση ευρωπαϊκού πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου, συνοδεύεται από ένα βήμα προς τα πίσω, δηλαδή από πρακτικές διακυβερνητισμού που δεν συνάδουν με την προοπτική αυτή. Πρόκειται για συγκυριακό φαινόμενο, οφειλόμενο στο κατά πολλούς μειωμένο βάρος της σημερινής ηγεσίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ή μήπως αυτή θα είναι εφεξής η πορεία της οικοδόμησης της ενωμένης Ευρώπης; Στη δεύτερη περίπτωση, μια τέτοια πορεία θα δείξει σύντομα τα όριά της. Η ευρωπαϊκή ενοποίηση προϋποθέτει την ανάπτυξη και εδραίωση υπερεθνικών δομών, όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και όχι συγκυριακές διακρατικές διευθετήσεις, όσο και αν αυτές έχουν παραγάγει τα τελευταία χρόνια πολύ σημαντικά αποτελέσματα.
* Ο Αλέκος Κρητικός είναι πρώην στέλεχος ΕΕ, πρώην ΓΓ στα υπουργεία Ανάπτυξης και Εσωτερικών, Ειδικός Σύμβουλος του ΕΛΙΑΜΕΠ
