Η αδιάκριτη επιδότηση της κατανάλωσης ρεύματος και φυσικού αερίου είναι αδιέξοδη. Δεν μειώνει την κατανάλωση, δεν διευκολύνει τις αναγκαίες ενεργειακές και περιβαλλοντικές επενδύσεις, πιέζει τον ήδη περιορισμένο δημοσιονομικό χώρο και έτσι όπως εφαρμόζεται είναι κοινωνικά άδικη. Βέβαια δεν αποτελεί ελληνική εφεύρεση, αλλά αντίδραση των περισσοτέρων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων στα γρήγορα και μη αναμενόμενα άλματα των τιμών ενέργειας.
Το ερώτημα είναι αν θα συντεθεί μια κοινή πολιτική, που όλες οι ευρωπαϊκές χώρες θα ακολουθήσουν, η κάθε χώρα θα διαμορφώσει ανεξάρτητα την δική της. Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση όσον αφορά την ενέργεια. Η εξάρτηση της Γερμανίας και των ανατολικών χωρών από την Ρωσία είναι πολύ μεγάλη. Τα δίκτυα φυσικού αερίου και ηλεκτρισμού των χωρών της ΕΕ δεν είναι ισχυρά διασυνδεδεμένα και δεν μπορούν να μεταφέρουν την αναγκαία ενέργεια από άλλες πηγές. Το πυρηνικό δυναμικό της, κυρίως αλλά όχι αποκλειστικά Γαλλικό, δεν είναι σε καλή κατάσταση αυτήν την περίοδο. Οι κυβερνήσεις βρίσκονται υπό διογκούμενη πολιτική πίεση από την αύξηση των τιμών ενέργειας στις ελεύθερες αγορές, που περνάει σε κάποιο βαθμό στους καταναλωτές, οι οποίοι απειλούνται και με διακοπές παροχής τον χειμώνα. Επιπλέον, η ΕΕ ουδέποτε είχε συνεκτική ενεργειακή πολιτική και κάτω από την σημερινή αδύναμη ηγεσία της είναι μάλλον απίθανο να συνθέσει μια μέσα στους επομένους μήνες. Άρα, μόνον εθνικές πολιτικές ενέργειας μπορούν να υπάρξουν αξιοποιώντας στοιχεία της ευρύτερης πολιτικής της ΕΕ, όπως η χρηματοδότηση της διασυνδεσιμότητας και της μετάβασης σε net zero.
Ο στόχος μείωσης του CO2 δημιουργεί νέα δεδομένα στην διαμόρφωση ενεργειακής πολιτικής. Ο ηλεκτρισμός θα είναι η κυρίαρχη μορφή τελικής ενέργειας στα νοικοκυριά, τα γραφεία, την κίνηση και την παραγωγή, με ισχυρά και πυκνά διασυνδεδεμένα και έξυπνα ηλεκτρικά δίκτυα, με τις ΑΠΕ να αποτελούν τον κύριο όγκο της πρωτογενούς ενέργειας συνεπικουρούμενες από την πυρηνική ενέργεια. Το φυσικό αέριο θα αποτελέσει το κύριο καύσιμο μετάβασης και μεγάλο παραγωγό υδρογόνου και πολλές νέες τεχνολογίες θα ωριμάσουν στην πορεία μετάβασης. Μέσα στους περιορισμούς του ευρωπαϊκού σήμερα και την αδήριτη ανάγκη συστηματικής μείωσης των εκπομπών CO2, η Ελλάδα πρέπει να διατυπώσει και εφαρμόσει μια μακρόπνοη συμπαγή ενεργειακή πολιτική ευρείας αποδοχής, μακριά από επιδοτήσεις τιμών, που να εξασφαλίζει αδιάλειπτα την απαραίτητη ενέργεια σε εύλογο κόστος.
Επτά είναι οι βασικοί άξονες μιας τέτοιας πολιτικής.
Αναβάθμιση και ολοκλήρωση διασυνδεσιμότητας των δικτύων διανομής και μεταφοράς ηλεκτρισμού, ώστε να βελτιωθεί η ευστάθεια, να συνδέονται απρόσκοπτα ΑΠΕ και με στοχευμένες ενέργειες να μειωθούν οι υψηλές απώλειες.
Ενίσχυση των ηλεκτρικών διασυνδέσεων με την κεντρική ευρωπαϊκή αγορά, για την απορρόφηση της πλεονάζουσας ενέργειας από ΑΠΕ αλλά και την εισαγωγή μεγάλων ποσοτήτων ηλεκτρισμού για λόγους αγοράς και ευστάθειας.
Συνέχιση ανάπτυξης των ΑΠΕ και βελτιστοποίηση της χρήσης των υδροηλεκτρικών σταθμών και ως αποθηκών ενέργειας, αλλά και συνεχής διατήρηση επαρκούς θερμικής βάσης για την μετάβαση.
Εξασφάλιση απαραίτητης εφεδρείας ισχύος, η οποία να μπορεί να απορροφήσει έκτακτα γεγονότα αλλά και να στηρίξει την αρχή μιας περιόδου γρήγορης οικονομικής ανάπτυξης.
Δημιουργία κεντρικού αποθεματικού, που θα χρηματοδοτείται από τους καταναλωτές, για την διαχείριση περιόδων μεγάλων αυξήσεων των τιμών με επιδότηση κατανάλωσης για λόγους κοινωνικούς η συνέχισης δραστηριότητας.
Επαναδιάταξη του Χρηματιστηρίου Ενέργειας, με σκοπό την κάλυψη μελλοντικών πράξεων και πράξεων εξασφάλισης ισχύος και όχι ενέργειας, οι οποίες θα διευκολυνθούν από και θα διευκολύναν την ευρωπαϊκή διασυνδεσιμότητα.
Προώθηση της εφαρμογής, και ει δυνατόν, της ανάπτυξης νέων τεχνολογιών διαχείρισης δικτύων, αποθήκευσης ενέργειας, μείωσης απωλειών και απομάκρυνσης CO2.
Οι επενδυτικές ανάγκες για την υλοποίηση της νέας ενεργειακής πολιτικής είναι πολύ μεγάλες, αλλά υπάρχουν πόροι για να την χρηματοδοτήσουν. Τα ευρωπαϊκά προγράμματα PCI και REPOWEREU, το RRF και αλλά που θα εμφανιστούν στο μέλλον για την αντιμετώπιση της κλιματικής απειλής, σε συνδυασμό με υπομονετικά κεφάλαια από την αγορά, μερικά από τα οποία έχουν επενδύσει ήδη στην Ελλάδα, θα την στηρίξουν. Βέβαια, προϋπόθεση διαχρονικής χρηματοδότησης αποτελούν ο σωστός σχεδιασμός και η αποτελεσματικής υλοποίηση της.
Είναι προφανές ότι μια τέτοια πολιτική έχει ορίζοντα δεκαετιών , χρειάζεται διαρκή συναίνεση, πολύ καλή ανάλυση και σύνθεση για να στηθεί και συστηματική επαγγελματική παρακολούθηση στην εφαρμογή της. Μπορεί στην διαδρομή να εγκαταλειφθεί η να αλλάξει δραστικά για πολιτικούς λόγους, αλλά εφόσον ισχύει θα πρέπει να εφαρμόζεται με όση πειθαρχία η επαπειλούμενη έλλειψη ενέργειας και η χειροτέρευση του περιβάλλοντος απαιτούν. Οι δύσκολες πραγματικές συνθήκες που αντιμετωπίζουμε πρέπει να μας ωθούν μακριά από την λογική της περιστασιακής απάλυνσης του κοινωνικού πόνου με επιδοτήσεις, προς την ουσιώδη και μακρόχρονη αντιμετώπιση των αίτιων του.
(*) Ο Κώστας Σ. Μητρόπουλος είναι σύμβουλος επιχειρήσεων
