Η δίδυμη αυτή παρουσία της δουλειάς του Δημήτρη Τζιόβα – είχε προηγηθεί, το 2017, υπό καθεστώς ύστερου Μνημονίου, το (συλλογικό: 12 συμμετέχοντες Με Δ. Τζιόβα συντονιστή-επιμελητή) Greece in Crisis: The Cultural Politics of Austerity επίσης Ι.Β. Tauris 2017 –, Καθηγητή Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Birmingham, δεν είναι ακριβώς ταυτόσημη. Η Ελληνική εκδοχή αποτελεί μεν μετάφραση (της Ζωής Αρμάου και του Γιάννη Στάμου), αλλά με στενή συμμετοχή του Δ. Τζιόβα για την πρόσφορη μεταφορά σε Ελληνικό κοινό. Αυτό το στοιχείο, της θέασης από έξω προς τα μέσα της πολιτισμικής ιστορίας μιας ούτως ή άλλως πολυκύμαντης και αμφιλεγόμενης περιόδου, με εκκίνηση τις προσδοκίες της Μεταπολίτευσης ενώ κατάληξη και σκοτεινή κορωνίδα των χρόνων της κρίσης, επιτρέπει μια πολυπρισματική προσέγγιση. Σε ένα ζήτημα που συχνά-πυκνά έρχεται στην δημόσια συζήτηση, αλλά συνήθως αποσπασματικά ή/και ευκαιριακά. Το δε διάβασμα με τα μάτια όσων βρισκόμαστε εντός των τειχών, ωφελείται από την αντικατόπτριση εικόνας που θέλησε να είναι κατανοητή στους ενδιαφερομένους «εκτός».
Ο πυρήνας αυτού του ταξιδιού αυτογνωσίας στο οποίο καλεί ο Δημήτρης Τζιόβας βρίσκεται – θαρρούμε – στα κεφάλαια που είναι αφιερωμένα στα στοιχεία αναζήτησης ταυτότητας: οι ρίζες των αφηγημάτων του σχηματισμού του Ελληνισμού, οι καίριες αναζητήσεις της εθνικής συνέχειας και ομοιογένειας (Μακεδονικό από την μια, αντιμετώπιση του Προσφυγικού από την άλλη), αφηγημάτων επιχειρουμένων μέσα από την πολιτισμική διάσταση, είναι ρίζες που πάνε βαθιά.
Αυτή είναι η πηγή των αβεβαιοτήτων μέσα στις οποίες πορεύθηκε – πάντοτε με το πολιτισμικό στοιχείο στο προσκήνιο ή στο εγγύς παρασκήνιο… – τόσο η αντιπαράθεση του Ευρωπαϊσμού με τον Ευρωσκεπτικισμό (που σαφώς και υπήρχαν πριν τα Μνημόνια, αλλ’ απογειώθηκαν στα χρόνια όπου επικέντρωσε την προσέγγισή του το “Cultural Policies of Austerity”), όσο και το γενικότερο τανγκό της Ελλάδας με τις συνεχώς επανερχόμενες εκδοχές του εκμοντερνισμού και της παράδοσης. Από κει και πέρα, η στοργή αλλά και ανησυχία με την οποία προσεγγίζεται ο ρόλος του Τύπου και της Τηλεόρασης, του μηντιακού κόσμου ευρύτερα όπως δέχεται την εισβολή της ψηφιακής εποχής, η μάλλον αμήχανη προσέγγιση του Ελληνικού κινηματογράφου και της υποδοχής του εκτός συνόρων και η σαφώς πιο στιβαρή ανατομία της λογοτεχνίας και των πεδίων προβληματισμού που αυτή ανοίγει, βρίσκονται στην συνέχεια της προσέγγισής του: πρόκειται για μια πρόσκληση σε από κοινού ανακάλυψη, που ο αναγνώστης θα ακολουθήσει με την διάθεση επισκέπτη ή εξερευνητή – η επιλογή δική του.
Ευρύτατη και η «ξενάγηση» που προσφέρεται στα διαδοχικά κύματα κινηματικών ωριμάνσεων στην ανήσυχη Ελλάδα με την ινδαλματοποίηση της νεολαίας από την ίδια την γέννηση της Μεταπολίτευσης (αναλογίζεται κανείς πώς θα είδε ο Τζιόβας την επ’ εσχάτων πολιτική εργαλειοποίηση της προσπάθειας αποκαθήλωσης του Πολυτεχνείου από την λειτουργία τού ιδρυτικού αφηγήματος της ίδιας της Μεταπολίτευσης…) αλλά και την βαθμιαία εξάπλωση της αποδοχής/προβολής των θεμάτων που, από παράθυρα διεκδίκησης μειονοτήτων καταλήγουν κεντρικές συνιστώσες (από τον φεμινισμό στις ρίζες του #metoo, κεντρική αναγνώριση του δικαιώματος στον σεξουαλικό αυτοπροσδιορισμό κοκ).
Από τα συνθήματα των πορειών και τις επιλογές στράτευσης των νεολαιών (διαφοροποιημένων, το βλέπουμε, όσο τα χρόνια περνούν) μέχρι την αναζήτηση του ανήκειν στην πάγια αμφιθυμία μεταξύ Ευρωπαϊκής στοίχισης ή κλίσης προς την καθ’ ημάς Ανατολή, από το βάθρο της μείζονος συζήτησης περί τα ερείσματα της εξωτερικής πολιτικής μέχρι την εντελώς πρόσφατη πολεμική γύρω από το Πολυτεχνείο, η πολιτιστική διάσταση είναι παρούσα. Είτε πιο φανερά, είτε υπορρέουσα, πάντως παρούσα. Και αποτελεί αυτό, στην κλίμακα που καταγράφεται, ένα σημαντικό στοιχείο Ελληνικής ιδιαιτερότητας.
Στην εξαρχής στόχευση του βιβλίου που ξεκίνησε ως επεξήγηση της ελληνικής διαδρομής στα μάτια ενός διεθνούς κοινού, ως αποφλοίωση κατά κάποιον τρόπο της σχετικά άγνωστης ή/και στερεοτυπικά μόνον γνωστής Ελλάδας όπως την παρακολουθούσαν οι «έξω» τα χρόνια της κρίσης, διαπιστώνει κανείς την προσπάθεια να προσπεραστεί το πλέγμα στερεοτύπων της Ελλάδας προς την κατεύθυνση μιας πιο ουσιαστικής κατανόησης – προσπάθεια προσβάσιμη τώρα απευθείας και από τους ίδιους τους κατοίκους της ευδαίμονος χώρας.
