Ο Τίγρης κυλάει ορμητικά κάτω από την παλιά οθωμανική γέφυρα και το Ντιγιαρμπακίρ είναι μόλις λίγα χιλιόμετρα πίσω μας, με τα γκρίζα τείχη της παλιάς πόλης, του Sur, να υψώνονται επιβλητικά.
Κάνει ζέστη, μια βαριά Μεσανατολική ζέστη 38 βαθμών, κι ο ήλιος καίει. Στην σκιά, δίπλα στο νερό, έχει δροσιά και πίνουμε καυτό τσάι με έναν κάτοικο του Ντιγιαρμπακίρ. Μιλάμε για την οικονομία, που ταλαιπωρεί την συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων της περιοχής αλλά και για την πολιτική. Για τους κατοίκους του Ντιγιαρμπακίρ τα ελληνοτουρκικά δεν υφίστανται ως θέμα, θεωρούν οτι είναι απλά και μόνο μέρος της ευρύτερης έντασης που η κυβέρνηση προσπαθεί να διατηρήσει για να συσπειρώνει τους υποστηρικτές της μέσα στην μακρά και de facto προεκλογική περίοδο στην οποία ζει η Τουρκία.
Μεγάλος φόβος όλων εδώ είναι οτι εν όψει των εκλογών η κατάσταση στην χώρα ενδέχεται να επιδεινωθεί και να υπάρξει «χάος», όπως λένε. Η μνήμη της περιόδου μεταξύ των εκλογών του Ιουνίου του 2015, όταν το ΑΚΡ έχασε την αυτοδυναμία του, και των εκλογών του Νοεμβρίου του ίδιου έτους, όταν το ΑΚΡ επανέκτησε την αυτοδυναμία του, είναι ακόμα νωπές. Βομβιστικές επιθέσεις, φόβος πολιτικής και κοινωνικής αστάθειας και πόλωση ήταν τα βασικά χαρακτηριστικά των μηνών ανάμεσα στις εκλογές του 2015.
Το Sur, η παλιά πόλη του Ντιγιαρμπακίρ, η αρχαία Αμίδα, Amed όπως την λένε οι ακτιβιστές Κούρδοι που είναι κοντά στο κουρδικό πολιτικό κίνημα, είναι γεμάτη σοκάκια, παιδιά και γυναίκες με παραδοσιακές μαντίλες που κάθονται στην δροσιά έξω από τις πόρτες των σπιτιών τους. Amed Spor ονομάζεται και η ποδοσφαιρική ομάδα του Ντιγιαρμπακίρ, για την οποία οι Κούρδοι είναι ιδιαίτερα περήφανοι και που συχνά γίνεται αντικείμενο διακρίσεων και πιέσεων.
Την πρώτη φορα που ήρθα στο Ντιγιαρμπακίρ ήταν το 1995, τότε που ο πόλεμος ανάμεσα στις τουρκικές δυνάμεις ασφαλείας και το ΡΚΚ μαινόταν αμείλικτος. Κατά την διάρκεια όλων των χρόνων από τότε μέχρι σήμερα, έχω δει το Ντιγιαρμπακίρ να «πεθαίνει» και να «αναγεννιέται» πολλές φορές. Μετά την «χρυσή περίοδο» της επίλυσης του κουρδικού ζητήματος, ουσιαστικά απο τα μέσα της πρώτης δεκαετίας του 2000 και «τα επεισόδια των χαντακιών», το 2015-16, όταν το ΡΚΚ έκανε το μεγάλο λάθος να προσπαθήσει να μεταφέρει τον πόλεμο στις πόλεις προκαλώντας την ανελέητη αντίδραση του τουρκικού κράτους, έχω δει την πόλη αυτή και τους ανθρώπους της να ζουν με ελπίδα για ειρήνη κι ύστερα να βυθίζονται στην απελπισία μέσα στο νέο κύμα βίας, που στην κυριολεξία ισοπέδωσε ένα μεγάλο μέρος της παλιάς πόλης και μετά πάλι με την ελπίδα.
«Είμαστε σαν τα αγριολούλουδα που καταφέρνουν πάντα να ξαναφυτρώνουν πάνω στα χαλάσματα», μου είχε πει το 2019 ένας φίλος μου, γέννημα θρέμμα του Ντιγιαρμπακίρ.
Ιστορίες περασμένων κυμάτων βίας, φυλακίσεων και πολιτικής έντασης, στο Ντιγιαρμπακίρ ζει κανείς σε άλλους ρυθμούς. Τα πάντα αλλάζουν γρήγορα και τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται με την πρώτη μάτια. Πολιτική, ιδεολογική και πολιτισμική πρωτεύουσα του Κόμματος της Δημοκρατίας των Λαών (HDP), που το 2018 έλαβε 65,5% εδώ, αλλά και των Κούρδων από όλο τον κόσμο, το Ντιγιάρμπακιρ είναι και πάλι σε μια τροχιά αναγέννησης. Με βασικό άξονα την κουλτούρα, τις τέχνες και τον πολιτισμό.
Στο παζάρι της παλιάς πόλης, κόσμος πολύς. Παραμονές του μπαϊραμιού, οικογένειες ψωνίζουν, νέοι και νέες κάνουν βόλτες. Ωστόσο, όπως λένε έμποροι και μαγαζάτορες, τα έσοδα παραμένουν χαμηλά τόσο λόγω της χαμηλής αγοραστικής δύναμης των πολιτών όσο και λόγω της υψηλής φορολογίας.
Στην καρδιά της παλιάς πόλης, το Σουλουκλού Χαν, ένα παλιό αναστηλωμένο χάνι που έχει μετατραπεί σε καφέ όπου σερβίρεται, μεταξύ άλλων, και τοπικό κρασί, αναβιώνοντας έτσι την μακρά παράδοση οινοποιίας των Αρμενίων, που μέχρι το 1915 αποτελούσαν πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού του Ντιγιαρμπακίρ, και των χριστιανών Συροχαλδαίων.
«Ο κόσμος έχει απογοητευτεί και κουραστεί από την πολιτική καθώς είναι εξαιρετικά δύσκολο πια να είναι κανείς πολιτικοποιημένος εδώ. Και έτσι ανθίζουν πάλι οι τέχνες, ο πολιτισμός και η αναβίωση παλιών τοπικών παραδόσεων, δραστηριότητες που έχουν πάρει έναν σαφή χαρακτήρα αντίστασης», λέει ένας κάτοικος της πόλης που παρακολουθεί εκ των έσω όλες τις πολιτικές καθώς και κοινωνιολογικές ζυμώσεις στην περιοχή.
Στο Ντιγιαρμπακίρ, όπως και σε όλες σχεδόν τις πόλεις με κουρδική πλειοψηφία στην περιοχή, η κυβέρνηση αντικατέστησε τους εκλεγμένους δημάρχους του HDP με κρατικούς επιτρόπους (kayyum) προκαλώντας έτσι μια μεγάλη απογοήτευση αλλά και δυσφορία στους κατοίκους.
Η σταδιακή χειροτέρευση της οικονομίας, οι συστηματικές πολιτικές πιέσεις και καταστολή εις βάρος του HDP και η συμμαχία του ΑΚΡ με τους εθνικιστές του ΜΗΡ, απομακρύνουν τους Κούρδους ψηφοφόρους από το ΑΚΡ και ανοίγουν νέες προοπτικές για τα κόμματα της αντιπολίτευσης.
Στις εκλογές του 2007, το ΑΚΡ είχε λάβει 40,9% στο Ντιγιαρμπακίρ, αποτυπώνοντας έτσι την απήχηση που είχε τότε στους συντηρητικούς «ισλαμιστές» Κούρδους το ισλαμικό κίνημα αλλά και η προοπτική εκδημοκρατισμού, ενώ στις εκλογές του 2018 έλαβε μόλις 21,5%.
Σύμφωνα με πρόσφατη τοπική δημοσκόπηση, το ΑΚΡ συνεχίζει να «αιμορραγεί» στην περιοχή ενώ ανεβαίνει το «κεμαλικό» CHP, που βρίσκεται περίπου στο 7% σε σχέση με το παρελθόν όπου ήταν περίπου στο 2,5% και ήταν «ανάθεμα» για τους Κούρδους, αλλά και το DEVA του Αλί Μπαμπατζαν και τον Gelecek του Αχμέτ Νταβούτογλου.
Στην περιοχή «75», από το πλάτος της λεωφόρου που την διασχίζει, έξω από την παλιά πόλη, cafe, εστιατόρια και bistrot, που θα έβλεπε κανείς στις καλύτερες περιοχές της Κωνσταντινούπολης. Όπου συχνάζει η μεσαία τάξη του Ντιγιαρμπακίρ και πολλοί νέοι και νέες.
Παρά τις εντάσεις και τις ένοπλες συγκρούσεις, και παρά τις οικονομικές δυσκολίες, η αστική αυτή τάξη μεγαλώνει και αλλάζει την φυσιογνωμία της κοινωνίας της πόλης αλλά και τις αντιλήψεις για την πολιτική και το μέλλον.
«Τα τελευταία χρόνια, αυτό που έχει πια καταστεί σαφές για την πολύ μεγάλη πλειοψηφία των Κούρδων είναι οτι η βία δεν αποτελεί εναλλακτική, ούτε οι ιδέες περί απόσχισης. Οι Κούρδοι θέλουν να ζήσουν στην Τουρκία αλλά σε μια Τουρκία όπου θα έχουν αναγνωρισμένα δικαιώματα, με το πιο προφανές και άμεσο αυτό της γλώσσας, και συγκεκριμένες πολιτικές ελευθερίες», λέει ένας αναλυτής από το Ντιγιαρμπακίρ.
Οι επερχόμενες εκλογές θα είναι σταυροδρόμι για το κουρδικό και την Τουρκία, πιστεύουν πολλοί κάτοικοι του Ντιγιαρμπακίρ, γιατί μπορεί να ανοίξει ένα μεγάλο παράθυρο ευκαιρίας. Ή να το κλείσει.
Σε ένα σοκάκι στην παλιά πόλη, παιδιά ζωγράφισαν στον τοίχο την Shah Meran, την μυθική βασίλισσα των φιδιών της περιοχής. Μισή γυναίκα, μισή φίδι. Σύμβολο δύναμης και διαρκούς αναγέννησης. Εκεί που παλαιότερα έγραφαν συνθήματα υπέρ του ΡΚΚ…
Links:
-Ένα εξαιρετικό κείμενο για το Ντιγιαρμπακίρ του Μεχμέτ Ουζούν, εδώ
-Amed Spor, Κούρδοι και τουρκικό ποδόσφαιρο εδώ:
Αύριο: Τα «φαντάσματα» του Μπάτμαν
