«Ο μεγαλύτερος εχθρός μας είναι το Εγώ μας. Και αυτός είναι ο αγώνας μας στην ζωή, να το δαμάσουμε».
Είναι εντυπωσιακό ότι οι πρώτες κουβέντες που κάνω στο Hacibektas, μια κωμόπολη περίπου πέντε χιλιάδων κατοίκων, ανάμεσα στο Κίρσεχιρ και την Καισαρεία, στην Καππαδοκία, είναι για το Εγώ και τον μυστικισμό. Όχι όμως παράξενο. Το Hacibektas είναι το πνευματικό κέντρο των Αλεβήδων Μπεκτασήδων, της αδελφότητας και της πίστης που βρίσκει τις ρίζες του στον αλεβιτισμό του μυστικιστή και φιλοσόφου Haci Bektas του 13ου αιώνα. Η ατμόσφαιρα που κυριαρχεί στην πόλη είναι απότοκη των φιλοσοφικών και μυστικιστικών ριζών της.
Το μαυσωλείο του Haci Bektas βρίσκεται στο κέντρο της και αποτελεί σημείο προσκυνήματος για Αλεβήδες και Μπεκτασήδες που έρχονται από όλη την Τουρκία και τα Βαλκάνια να προσευχηθούν στον τάφο του.
Ο Κιζίλιρμακ είναι μακριά μας αλλά το Hacibektas είναι αναπόσπαστο κομμάτι της Ανατολίας και της Τουρκίας όπου ζουν περίπου 15 εκατομμύρια Αλεβήδες, 20% εκ των οποίων είναι Κούρδοι.
Οι Αλεβήδες είναι ένα παρακλάδι του σιιτικού Ισλάμ, προσδίδουν ιδιαίτερη πνευματική σημασία στον Αλί, τον γαμπρό του Προφήτη Μωάμεθ και διακρίνονται για τις φιλελεύθερες αντιλήψεις τους, για την απόσταση που κρατούν από δόγματα αλλά και για τον βαθύ μυστικισμό τους. ( Η πλειονότητα στην Τουρκία ανήκει στο σουνιτικό Ισλάμ).
Μαζί με τον Haci Bektas, σημαντικό ρόλο στον πνευματισμό της Ανατολίας διαδραμάτισε και ο σύγχρονος του Yunus Emre, μυστικιστής ποιητής που εξακολουθεί να διαβάζεται στην Τουρκία.
Ο άντρας που μου μιλάει για τον αγώνα μας με το Εγώ είναι εβδομήντα χρόνων αλλά μοιάζει πολύ πιο νέος. Με έχει πάρει αγκαζέ και περπατάμε στον κήπο με τα τριαντάφυλλα γύρω από το μαυσωλείο. Στην αρχή νόμισε ότι είμαι Μπεκτασής από τα Βαλκάνια και όταν τον ρώτησα αν αυτός είναι Μπεκτασής μου απάντησε «είμαι άνθρωπος». Μια από τις πιο αγαπημένες φράσεις των Αλεβήδων είναι «είμαστε όλοι άνθρωποι πάνω από όλα».
«Στην Ελλάδα δεν τον αγαπάτε τον Ατατούρκ αλλά για εμάς είναι πολύτιμος. Και για εμάς τους Αλεβήδες και για την Τουρκία», μου λέει και συνεχίζει λέγοντας ότι η Ελλάδα καταπιέζει τους Μπεκτασήδες και ότι αν η Αθήνα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια, η Τουρκία θα στραγγαλιστεί και αυτό είναι απαράδεκτο. Εντυπωσιακές, για ακόμα μια φορά στο ταξίδι αυτό, η γνώση και οι αντιλήψεις των συνομιλητών μου για τα ελληνοτουρκικά. Ακόμα και από Αλεβήδες στα βάθη της Τουρκίας.
Οι Αλεβήδες εκθειάζουν τον Ατατούρκ γιατί θεωρούν ότι λειτούργησε και λειτουργεί ακόμα, μέσω της εκκοσμίκευσης που προώθησε στην Τουρκία, ως ουσιαστική προστασία από τους σουνίτες Ισλαμιστές. Και θα ήταν λίγο να πούμε ότι οι Αλεβήδες στην Τουρκία δεν τρέφουν καμία συμπάθεια για τον Ταγίπ Ερντογάν και το ΑΚΡ.
Η αδελφότητα των Μπεκτασήδων, που αντλεί τον μυστικισμό και την φιλοσοφία από τον αλεβιτισμό του Haci Bektas, ήταν η αδελφότητα των Γενίτσαρων και όταν ο Μαχμούτ Β’ αποφάσισε να τους καταργήσει το 1826 προφασιζόμενος μεταξύ άλλων την αποτυχία τους στην Ελληνική Επανάσταση, η αδελφότητα των Μπεκτασήδων μπήκε στο περιθώριο και την θέση τους πήραν οι αδελφότητες των συντηρητικών Σουνιτών Νακσιμπεντί, που αποτέλεσαν και εξακολουθούν να αποτελούν την μήτρα του πολιτικού Ισλάμ στην Τουρκία. Και που είναι «κόκκινο πανί» για τους Αλεβήδες.
Στις εκλογές του 2018, το CHP, κόμμα που παραδοσιακά στηρίζουν οι Αλεβήδες έλαβε 50,4% στο Hacibektas και στις εκλογές του 2015 48,35%, με ορισμένες περιοχές της πόλης να ξεπερνούν το 70%.
Πολλοί επικριτές του CHP το θεωρούν «κόμμα των Αλεβήδων» και η αντίληψη αυτή έχει κορυφωθεί τα τελευταία χρόνια μετά την ανάδειξη στην ηγεσία του κόμματος του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, που είναι Αλεβίτης. Ένα από τα μεγάλα ερωτήματα που απασχολεί την Τουρκία σήμερα, κυρίως την αντιπολίτευση, είναι αν οι Σουνίτες ψηφοφόροι θα ψήφιζαν υπέρ του Κιλιτσντάρογλου και κατά πόσο η τουρκική κοινωνία θα ήταν έτοιμη να δεχθεί έναν Αλεβίτη για Πρόεδρο.
Το Hacibektas ήταν το κέντρο των Μπεκτασήδων μέχρι το 1930 όποτε μεταφέρθηκε στα Τίρανα της Αλβανίας μετά την απαγόρευση όλων των αδελφοτήτων από τον Ατατούρκ το 1925.
«Καλώς ήρθες, από Ελλάδα ε; Πολύ ωραία χώρα η Ελλάδα και πολύ βαθύς ο ορθόδοξος πνευματισμός. Κρίμα, πολύ κρίμα που υπάρχουν όλα αυτά τα προβλήματα μεταξύ μας», μου λέει με ειλικρίνεια ένας νεαρός γύρω στα τριάντα με τον οποίο πίνουμε τσάι σε ένα καφενείο έξω από το μαυσωλείο. Τον είχα δει να προσεύχεται με μεγάλη κατάνυξη μπροστά στον τάφο του Haci Bektas και να παίρνει το ιερό νερό από την πηγή στο προαύλιο, όπως πολλοί προσκυνητές.
Η πόλη είναι μικρή, γεμάτη καφενεία και μαγαζάκια με θρησκευτικά αντικείμενα-σουβενίρ. Μικρογραφίες του θρυλικού διπλού σπαθιού του Αλί, φωτογραφίες και κεντήματα του Ατατούρκ, του Αλί και του Haci Bektas, μαζί με λαϊκούς αριστερούς ήρωες των Αλεβήδων, κάποιοι από αυτούς σκοτώθηκαν από το τουρκικό κράτος τις δεκαετίες του ‘70 και του ‘80, και τον Che Guevara.
Στο μικρό δωμάτιο της πανσιόν όπου διανυκτερεύω δεν με πιάνει ύπνος. Σκυλιά γαβγίζουν ασταμάτητα στους δρόμους. Αλλά δε φταίνε τα σκυλιά που δε βρίσκω ύπνο. Στο μυαλό μου γυρίζει διαρκώς η ιδέα ότι οι εθνικισμοί δεν είναι τίποτε άλλο παρά φουσκωμένα συλλογικά Εγώ. Που πρέπει να δαμάσουμε.
Links:
Oι Αλεβήδες της Ανατολίας, εδώ.
Τα δέκα πιο όμορφα ποιήματα του Yunus Emre, εδώ.
Αύριο: Η Καισάρεια και οι «Τίγρεις της Ανατολίας»
