«Να τον αλλάξετε τον Μητσοτάκη. Όλο προβλήματα δημιουργεί με την Τουρκία. Πότε έχετε εκλογές»;
Πίνουμε τσάι κάτω από μια σκιά στο κέντρο του Κίρσεχιρ το δεύτερο σταθμό της περιοδείας του KReport. Ο άντρας που το λέει αυτό είναι στα χρόνια μου, γύρω στα πενήντα, με ένα περιποιημένο πυκνό μουστάκι και πράο βλέμμα. Ο άντρας δίπλα του, φίλος του στα ίδια χρόνια με εμάς, συμφωνεί κουνώντας το κεφάλι. Μου κάνει μεγάλη εντύπωση που Τούρκοι στα βάθη της Ανατολίας μιλούν έτσι για έναν Έλληνα πρωθυπουργό. Για χρόνια τον μόνο πολιτικό που ήξεραν οι Τούρκοι ήταν ο Γιώργος Παπανδρέου, λόγω της φιλίας του με τον τότε υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας, Ισμαήλ Τζεμ. Ήξεραν λίγο και τον Κώστα Καραμανλή, επειδή το όνομα του υποδήλωνε ότι καταγόταν από την Τουρκία. Οι Τούρκοι πάντως ήταν μεγάλοι φαν του Αλέξη Τσίπρα, αριστερός για τους υποστηρικτές του CHP, αντί-ιμπεριαλιστής για αυτούς του ΑΚΡ. Σήμερα όμως όλοι λένε για τον Κυριάκο Μητσοτάκη.
Η πόλη γύρω μας είναι γεμάτη κόσμο. Και πολύ διαφορετική η ατμόσφαιρα από το Κιρίκκαλε. Το Κίρσεχιρ, με τις περίπου εκατό χιλιάδες κατοίκους του, σαν να αναπνέει πολύ καλύτερα μέσα από τις φαρδιές λεωφόρους του, το καταπράσινο και περιποιημένο πάρκο δίπλα στον παραπόταμο του Κιζίλιρμακ και την μεγάλη κεντρική πλατεία ανάμεσα σε ένα επιβλητικό άγαλμα του έφιππου Ατατούρκ και το παλιό τζαμί του Τούρκου Αλεβίτη μυστικιστή και φιλοσόφου του 13ου αιώνα Ahi Evran. Η αδελφότητα των Ahi, ένα σύστημα συντεχνιών με σαφή πνευματικό και μυστικιστικό χαρακτήρα, κυριάρχησαν στην περιοχή και άφησαν πίσω τους μια υπόγεια ανθρωπιστική κληρονομιά, που συνδυάζεται με το Αλεβίτικο στοιχείο, δίνοντας έτσι στην πόλη μια λιγότερο συντηρητική υφή από ότι το Κιρίκκαλε.
Ο Ατατούρκ θεωρείται για πολλούς εδώ, κυρίως τους υποστηρικτές του ΑΚΡ, ως ένας αναμφισβήτητα ηρωικός και άξιος λατρείας συνδετικός κρίκος ανάμεσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και την Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν.
«Ο Ατατούρκ κι ο Ερντογάν είναι οι μεγαλύτεροι ηγέτες της Τουρκίας που σήμερα έχει γίνει μια ισχυρή χώρα, άξια του Οθωμανικού της παρελθόντος», μου λέει με υπερηφάνεια ένας από τους δυο συνομιλητές μου.
Η αντίληψη αυτή της «μοναδικότητας» της Τουρκίας σήμερα, παράγωγο του κυρίαρχου αφηγήματος που συνδέει αδιάρρηκτα την Οθωμανική ισχύ με την Τουρκία και την τουρκική ταυτότητα, όπως καταγράφτηκε και από την πρόσφατη κοινή έρευνα του ΕΛΙΑΜΕΠ σε Ελλάδα και Τουρκία, έχει πια αποκρυσταλλωθεί στην τουρκική κοινή γνώμη, συμπεριλαμβανομένης και της αντιπολίτευσης. Αντίληψη που έρχεται σε αντίθεση με το παρελθόν, όπου η Τουρκία γινόταν αντιληπτή από τους Τούρκους με σαφώς πιο μετριοπαθείς προσλαμβάνουσες και όπου η Οθωμανική κληρονομιά ήταν στη σκιά της κεμαλικής εκσυγχρονιστικής επανάστασης, αλλάζοντας έτσι ανεπιστρεπτί τις πολιτικές δυναμικές στην χώρα.
Στο μοντέρνο και πολύ κομψό cafe μπροστά από το τζαμί, καλοντυμένες γυναίκες και κοπέλες, νεαρά ζευγάρια ερωτευμένων, μαμάδες και μπαμπάδες με παιδιά.
Στο τραπέζι δίπλα μου δυο νεαρές κοπέλες με πολύχρωμα κεφαλομάντηλα της γνωστής στην Τουρκία μάρκας Armine, και πολύ κομψά ρούχα. Στο τραπέζι διαγώνια, τρεις επίσης νεαρές κοπέλες, χωρίς κεφαλομάντηλα και με μπλουζάκια με λεπτές τιράντες.
Ο εκσυγχρονισμός προχωρά με γρήγορους ρυθμούς, κάτι που φαίνεται με «γυμνό μάτι» στο Κίρσεχιρ και ευρύτερα στην Ανατολία, όπου το στυλ ζωής ουσιαστικά εκκοσμικεύεται και παγκοσμιοποιείται και όπου ο ισλαμικός συντηρητισμός δίνει την θέση του σε νέες υβριδικές ταυτότητες.
Αλλά και ο «μοντερνιστικός εθνικισμός», όπως αναφέρει για την κεμαλική κληρονομιά ο ακαδημαϊκός Ayhan Akman, συνεχίζεται ακάθεκτος, άσχετα αν η έννοια του εκσυγχρονισμού για τις σημερινές πολιτικές ελίτ είναι –πολιτισμικά- διαφορετική. Ο εκσυγχρονισμός λειτουργεί πια μαζικά στην Τουρκία και από την βάση της κοινωνίας και όχι από τις ελίτ αλλά παραμένει σε μια εθνικιστική τροχιά.
Οι κοπέλες με τα μπλουζάκια μιλάνε για την ακρίβεια και για τις δουλειές τους.
Παρόλο που, όπως και στο Κιρίκαλλε, οι τιμές εδώ είναι πολύ χαμηλότερες σε σχέση με την Κωνσταντινούπολη.
Μια αδιόρατη μακροχρόνια κόπωση, μετατοπίσεις ανάμεσα σε «συγκοινωνούντα δοχεία» εθνικισμού αλλά, πιο πρόσφατα, η οικονομία μαζί με το προσφυγικό, θέμα που το ακούω συνεχώς σε όλες τις συζητήσεις, φαίνεται να «ροκανίζουν» τις ψήφους του ΑΚΡ.
Από 65,6% που το ΑΚΡ είχε λάβει στο Κίρσεχιρ το 2011, έπεσε στο 41,2% το 2018 ενώ το ΜΗΡ, από 43% το 2011, έπεσε στο 19,9% το 2018, όταν το νέο-ιδρυθέν ΙΥΙ της Μεράλ Ακσενέρ πήρε 10,1%. Στις δημοτικές εκλογές του 2019, το ΑΚΡ πήρε μόλις 38,67% ενώ το CHP 44,79%. Σύμφωνα με τοπική δημοσκόπηση τον Φεβρουάριο του 2022, το ΑΚΡ είναι μόλις στο 29%, το ΙΥΙ σε ένα εντυπωσιακό 28% ενώ το CHP έχει πέσει στο 12% και το ΜΗΡ στο 11%.
Η πόλη έχει πολλές αφίσες της Μεράλ Ακσενέρ και στην κεντρική πλατεία ένα περίπτερο του κόμματος για όποιον θέλει να γίνει μέλος του.
Η νύχτα πέφτει. Είμαι σε ένα cafe δίπλα στον παραπόταμο. Ένας μουσικός που γνώρισα το πρωί σε ένα μαγαζί με saz μου μιλάει για τον μεγάλο λαϊκό τροβαδούρο της πόλης, τον Neset Ertas, που αποτύπωσε με μοναδικό τρόπο την βαθιά μελαγχολία της Ανατολίας.
«Έτσι είναι η ψυχή μας εδώ», μου λέει. Και σβήνει το τσιγάρο του για να ανεβεί στην σκηνή.
Ο μεταλλικός ήχος του saz γεμίζει τον χώρο κι η βαρύτονη φωνή του καινούργιου φίλου μου τραγουδάει για τον «ψεύτικο ντουνιά».
Links
Κοινή έρευνα Ελλάδα Τουρκία (εδώ)
Neset Ertas «Ah su yalanci dunya» (εδώ)
Αύριο: Στην πόλη των Αλεβήδων Μπεκτασήδων