«Πολύ όμορφη χώρα η Ελλάδα. Πολύ μου αρέσει. Έχω πάει πολλές φορές, ήμουν οδηγός νταλίκας πριν γίνω οδηγός λεωφορείων».
Η Κωνσταντινούπολη είναι πίσω μας εδώ και ώρα, το λεωφορείο πηγαίνει παράλληλα με το τελευταίο κομμάτι της Θάλασσας του Μάρμαρα πριν μπει στον δρόμο για την Ανατολία και την Άγκυρα. Προορισμός το Κιρίκκαλε, μια πόλη διακοσίων περίπου χιλιάδων κατοίκων, 75 χλμ. ανατολικά της Άγκυρας, κοντά στις όχθες του Κιζίλιρμακ.
Λόγω μιας κακής συνεννόησης του κέντρου πωλήσεων του εισιτηρίου μου, αναγκάστηκα να καθίσω μπροστά, σε μια μάλλον άβολη θέση. Απολαμβάνω πάντως τον δρόμο που ανοίγεται μπροστά από το τεράστιο παρμπρίζ του λεωφορείου κυρίως όμως απολαμβάνω, με κάποια αμηχανία ομολογώ, την ευγένεια των δυο οδηγών και του νεαρού συνοδού.
«Ωραίο επάγγελμα δημοσιογράφος, ταξιδεύεις και βλέπεις καινούργια πράγματα. Εμείς κάνουμε δρομολόγια παντού αλλά δεν βλέπουμε και πολλά, βλέπουμε πάντως πολλούς ανθρώπους», μου λέει ο συνοδός που προσθέτει με μεγάλη υπερηφάνεια ότι είναι από το Σίβας, τη Σεβάστεια, στην καρδιά της Ανατολίας, τον τελευταίο μας σταθμό στα ίχνη του Κιζίλιρμακ.
Πάντως, κανείς τους δεν λέει αυτά που πολύ συχνά ακούω στα ταξίδια μου στην Τουρκία, ότι είμαστε «γείτονες», «κομσού» στα τουρκικά, και ότι «για τις εντάσεις και τις κακές σχέσεις φταίνε οι πολιτικοί αλλά οι λαοί μεταξύ τους δεν έχουν να μοιράσουν τίποτα». Παράξενο. Ίσως απλά να έτυχε.
Είναι πολύ φιλόξενοι, κι ευγενικοί αλλά σαν κάτι να τους αναστέλλει για οποιοδήποτε σχόλιο για τις σχέσεις Ελλάδας Τουρκίας και για την πολιτική. Ούτε εγώ λέω κάτι για όλα αυτά, θα ήταν αγένεια εκ μέρους μου.
Το λεωφορείο αφήνει πίσω του τα χιλιόμετρα αγκομαχώντας, παρόλο που είναι καινούργιο.
Μετά τα υψώματα του Μπόλου, το τοπίο αλλάζει μονομιάς. Τα ψηλά και καταπράσινα δέντρα αφήνουν την θέση τους στη στέπα της Ανατολίας, με τα γήινα καφετιά χρώματα στα γυμνά υψώματα και τα χωριά με τα χαμηλά σπίτια.
Βρέχει δυνατά και καθώς μπαίνουμε στην στέπα, το τοπίο μοιάζει απέραντο, αδιατάρακτο, ίσως και μελαγχολικό. Η τουρκική Ανατολία πάντα ανέδιδε μια βαθιά μελαγχολία, τόσο στη φύση και στα χρώματα όσο και στον πολιτισμό της, κυρίως στην ποίηση, την λογοτεχνία αλλά πάνω από όλα στη μουσική της.
Πατρίδα της λαϊκής τουρκικής μουσικής (Turk halk muzigi) με τους μακρόσυρτους ήχους και τα λόγια που μιλάνε για χαμένους έρωτες και ξενιτιά, την παράδοση των Ashik, τους λαϊκούς τροβαδούρους που απαγγέλουν μελαγχολικά ποιήματα συνοδεία του saz, του εγχώριου οργάνου που μοιάζει κάπως με το μπουζούκι.
Επίσης πατρίδα του υβριδικού Anatolian Rock της δεκαετίας του 70, που συνδύασε το ψυχεδελικό ροκ με τη μουσική παράδοση της Ανατολίας. Πολιτισμική πατρίδα και της μουσικής Arabesk, το λαϊκό στυλ μουσικής που ξεκίνησε την δεκαετία του ‘60 και που, όπως αναλύει ο εθνο-μουσικολόγος Martin Stokes στο κλασσικό βιβλίο του «The Arabesk Debate», έφερε σταδιακά μια μεγάλη ανατροπή στους αισθητικούς και πολιτισμικούς κώδικες της «κεμαλικής» δυτικότροπης Τουρκίας, βάζοντας τον λαϊκό συναισθηματισμό της παράδοσης της Ανατολίας και του αραβικού oriental στην καρδιά της Δημοκρατίας.
Η Ανατολία ήταν και παραμένει η ψυχή της Τουρκίας, το κέντρο της ψυχοσύνθεσης της, και για τους «κεμαλιστές» και τους «ισλαμιστές», με διαφορετικό τρόπο και ύφος.
Πατρίδα και των μεγάλων πνευματικών και μυστικιστικών παραδόσεων του μυστικιστή Rumi με τους περιστρεφόμενους δερβίσηδες, των Αλεβήδων, του Haci Bektas και του Yunus Emre, που έχουν αφήσει ανεξίτηλα τα ίχνη τους στην περιοχή αλλά και στην ψυχή ολόκληρης της Τουρκίας. Γεωγραφία με ιστορία Τούρκων, Κούρδων, Ελλήνων, Αρμενίων, Συροχαλδαίων, Τουρκμένων, Αράβων.
“Ben Anadolu cocugum”, «είμαι παιδί της Ανατολίας», έλεγαν και ακόμα λένε πολιτικοί στην Τουρκία για να δείξουν ότι είναι κοντά στον λαό, ότι είναι παιδιά του λαού.
Στο κάθισμα διαγώνια μπροστά μου, μια κοπέλα βλέπει στην οθόνη της μια γνωστή ταινία της δεκαετίας του ‘80, όπου ο βασικός ήρωας, ένας νεαρός από την Ανατολία που μεταναστεύει στην Κωνσταντινούπολη και δουλεύει εργάτης σε οικοδομή, φιλοδοξεί να καταξιώσει το ταλέντο του ως λαϊκός τραγουδιστής. Ερωτεύεται μια κοπέλα από την Κωνσταντινούπολη και το έργο εκτυλίσσεται ανάμεσα στον αγώνα του για καλλιτεχνική καταξίωση και τις προσπάθειες να ξεπεράσει όλα τα πολιτισμικά και ταξικά εμπόδια που τον χωρίζουν, ως παιδί της Ανατολίας στην Κωνσταντινούπολη του τότε, από την γυναίκα που αγαπάει. Ο έρωτας τους θριαμβεύει τελικά!
Καθώς ο ήλιος δύει, κάπου αριστερά φαίνεται από το λεωφορείο ένα μικρό κομμάτι του ποταμού που δίνει ζωή σε μια μεγάλη περιοχή, του Κιζίλιρμακ.
Links:
Namik Sinan Turan: A contribution for pedigree of the arabesk
https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1354176
Αύριο: Οι δύο καρδιές μιας πόλης και η ξεχασμένη «γέφυρα» του AKP
