Γράφει ο Αντώνης Παπαγιαννίδης
Το βιβλίο αυτό ξεφεύγει κάπως από την πρακτική της πρότασης ανάγνωσης, από την στήλη αυτή, βιβλίων με περιεχόμενο κάπως τεχνικό – οικονομικό, πολιτικό, διεθνών σχέσεων, κοινωνικό/ιστορικό – και πάντως όχι βιβλίων μυθοπλασίας. Οπότε, η αναφορά σ’ ένα βιβλίο-οικογενειακή ιστορία, όπως αυτό του (γιατρού κατά τα άλλα) Γιώργου Δενδρινού, έστω κι αν αυτό τιμήθηκε με βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, μπορεί να ξενίσει.
Δεν θα πρεπε. πράγματι, κάτω από αυτό το κάλυμμα (ας μας επιτραπεί η έκφραση) της
ιστορίας μιας οικογένειας, κι ενός τόπου (της Κεφαλλονιάς, αλλά με Κέρκυρα και Αθήνα και Βέρσοβο Αχαΐας και γενική περιπλάνηση μέσω Παλαιστίνης σε Κούβα και Αμερική για κάποιους από τους συντελεστές της ιστορίας: Η τυπική Ελληνική διαδρομή) εκείνο που ξετυλίγεται είναι η ευρύτερη – στιγμές-στιγμές η μεγάλη – Ιστορία του πολυκύμαντου 20ου αιώνα.
Η Ελλάδα που χρονικογραφεί ο Δενδρινός είναι, πρώτα-πρώτα, μια Ελλάδα εξαιρετικά φτωχή, από την επαρχία μέχρι την πρωτεύουσα. Μια Ελλάδα όπου οι άνθρωποι προσπαθούν και παλεύουν να φτιάξουν την ζωή τους, μέσα και από την εσωτερική μετανάστευση – φοιτώντας σε σχολεία διάκρισης στο διπλανό νησί, την Κέρκυρα, ή αναζητώντας την τύχη τους στην Αθήνα όπου για να φτάσει κανείς χρειάζεται αληθινό ταξίδι-περιπέτεια. Οι οικογενειακές σχέσεις δύσκολες, οι οικονομικές ακόμη δυσκολότερες. Ο πατέρας-αφέντης, η άρρωστη και ανάπηρη γιαγιά, η ταξική διαφοροποίηση στον μικρό τόπο, η κόρη που θέλει να γίνει δασκάλα, ο δρόμος αριστείας του γιού, τα χτήματα που αποδίδουν φτωχικά (αλλά στην Κατοχή είναι σωτηρία!). Όταν, δε, κάποια στιγμή έρχεται στην σκηνή εκείνο που αποκαλέσαμε η μεγάλη Ιστορία, στο αφήγημα του Δενδρινού βρίσκει κανείς μοναδικές σελίδες της Αλβανίας, των μαχών με τα μάτια του απλού στρατιώτη αλλά και της επιστροφής στην Ελλάδα/μέχρι την Αθήνα μετά την λήξη του πολέμου υπό συνθήκες Οδύσσειας.
Εκεί όμως που η αφήγηση του Δενδρινού – βασισμένη σε καταχωνιασμένα πατρικά ημερολόγια, απ’ όπου ανακαλύπτεται ένα αριστερό παρελθόν επιμελημένα σιγασμένο – γίνεται πικρά ρεαλιστική μέσα στην μυθυστορηματικότητά της, είναι τα στιγμιότυπα του συγγενούς που χρειάζεται να φυγαδευτεί εκτός συνόρων γιατί τον κυνηγάνε (ημέρες και απόνερα του Εμφυλίου στην Κεφαλονιά) οι πάντες. Οι εθνοφύλακες ως αριστερό. η ΟΠΛΑ ως τροτσκιστικής παρέκκλισης. ντόπιοι για αντεκδίκηση επειδή δικοί του είχαν πνίξει στην θάλασσα δικό τους…
Και κατορθώνει ο Δενδρινός, αυτές τις σελίδες που θυμίζουν «Ελένη» του Γκατζογιάννη, να τις κρατάει ζωντανές και πειστικές, με γρήγορη αφήγηση αλλά χωρίς να αφήσει να σταλάξει μέσα τους η πικρία μιας δύσκολης εποχής. Υπ’ αυτήν την έννοια, ξαναφέρνει στην μνήμη εικόνες και σχέσεις που χιλιάδες χιλιάδων μεταπολεμικών Ελλήνων έχουν ζήσει, έχουν προσπεράσει, έχουν αφήσει πίσω τους ώστε… να ζήσουν. Μέχρις ότου, κάπου καταχωνιασμένες, βρίσκονται οι μαρτυρίες και ζητούν να τις ξαναδείς.
Δεν θα μας βγάλει κανείς από τον νου την αίσθηση ότι όσα εξιστορεί/μυθιστορεί ο Δενδρινός λειτουργούν σαν κυλιόμενη ερμηνεία όλων εκείνων που – σε κάθε στροφή όχι απλώς της μεταπολεμικής Ελλάδας, αλλά και της Μεταπολίτευσης, ή πάλι της τελευταίας 20ετίας – ζούμε ως ευκολία διχασμού στο συλλογικό. Αλλά και ως αναζήτηση μιας νέας πάντα αρχής, σε ατομική βάση.