Του Γιώργου Σεφερτζή
Δυο εικοσιτετράωρα πριν από τον πρώτο γύρο των Γαλλικών προεδρικών εκλογών της Κυριακής αρχίζει να αναδύεται οσμή ιστορικής ανατροπής. Η ψαλίδα μεταξύ Μακρόν, Λε Πεν και Μελανσόν κλείνει με μια δυναμική που ναι μεν καθιστά πιθανότερη την επανάληψη του έργου του 2017, με τον Μακρόν και την Λε Πεν να εμφανίζονται, δηλαδή, ως το δίδυμο του δεύτερου γύρου, πλην όμως αυτή τη φορά δεν είναι τόσο σίγουρο ότι ο πρώτος θα θριαμβεύσει επί της δεύτερης.
Η Λε Πεν επιβραβεύεται για τη στρατηγική επιλογή που έκανε επιμένοντας μέχρι τέλους στην ατζέντα της απομείωσης της αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών σε πείσμα της επικαιρότητας που επικεντρώνεται στην ουκρανική κρίση.
Ο Μακρόν τιμωρείται για το λάθος που έκανε μπαίνοντας καθυστερημένα στην εκλογική αρένα και πιστεύοντας ότι ο θετικός απολογισμός της πενταετίας ήταν αρκετός για να εξασφαλίσει τη νίκη. Η απόπειρα που έκανε την τελευταία στιγμή να διορθώσει το λάθος του με ένα νέο, συναισθηματικά φορτισμένο αφήγημα για το μέλλον της Γαλλίας και της κοινωνίας της, μιλώντας στην πράγματι πρωτότυπη, εντυπωσιακή αλλά πρώτη και τελευταία προεκλογική συγκέντρωση, το περασμένο Σάββατο, έγινε με καθυστέρηση και δεν έπιασε. Πολύ δε περισσότερο που επέμεινε στο σχέδιο για αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης στα 65 και στο παπούτσι του είχε ήδη μπει το χαλίκι που έκανε πολλούς να ξανασκεφθούν τη μομφή που από καιρό του είχαν προσάψει οι αντίπαλοί του καταλογίζοντάς του ότι εκτός από επιτυχημένος Πρόεδρος των κρίσεων ήταν και “Πρόεδρος των πλουσίων”. Ο θόρυβος, δε, που προκάλεσε η αποκάλυψη ότι η κυβέρνηση χρησιμοποιούσε κατά κόρον συμβουλευτικούς οίκους του εξωτερικού που δεν πλήρωναν κανέναν φόρο στο γαλλικό δημόσιο για τις πανάκριβες υπηρεσίες τους, διαχεόταν στην ατμόσφαιρα δηλητηριάζοντας μια κοινή γνώμη που παρέμενε πάντα υπερευαίσθητη σε θέματα που άπτονται της πολιτικής ηθικής και της συμμόρφωσης στις επιταγές του εθνικού τρίπτυχου “Ελευθερία-Ισότητα-Αδελφοσύνη”.
Κατόπιν αυτού, οι μεταξύ Μακρόν και Λε Πεν δημοσκοπικές αποστάσεις άρχισαν να εκμηδενίζονται και το μόνο που απέμενε να φανεί ήταν αν ο επίσης διαρκώς ανερχόμενος Μελανσόν θα διατηρούσε τη δυναμική του σε βαθμό ικανό να κάνει την έκπληξη των εκλογών προκρινόμενος αντί της Λε Πεν στον δεύτερο γύρο.
Σε μια τέτοια περίπτωση τα πράγματα για τον Μακρόν θα απλουστεύονταν. Ο Μελανσόν δεν έχει τις δεξαμενές που αντιθέτως αυτή τη φορά διαθέτει η Λε Πεν. Εκπροσωπεί έναν πολιτικό χώρο απολύτως πλέον μειοψηφικό. Ο Μακρόν έχει απορροφήσει την εγχώρια σοσιαλδημοκρατία και αυτό που έχει απομείνει να εκφράζει την πάλαι ποτέ κραταιά γαλλική αριστερά δεν αντιπροσωπεύει ούτε το 20% του εκλογικού σώματος συμπεριλαμβανομένης της ακραίας εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς.
Συνεπώς ο Μακρόν δεν κινδυνεύει από τον Μελανσόν. Πολύ δε λιγότερο που ο τελευταίος εκπροσωπεί κυρίως τη ριζοσπαστική και όχι την σοσιαλιστική συνιστώσα της αριστεράς.
Κινδυνεύει, αντιθέτως, πολύ περισσότερο από την Λε Πεν που σίγουρα θα δοκιμάσει να συσπειρώσει την ευρύτερη κοινωνική δεξιά. Ο χώρος της αντιπροσωπεύει τη μακράν πλειοψηφική δύναμη της προ πολλού δεξιόστροφης γαλλικής κοινωνίας και ξεπερνά σε ποσοστά το 45% των μελών της.
Άλλωστε η Λε Πεν του 2022 δεν είναι πια η ακραία εθνολαϊκής κοπής ευρωσκεπτικίστρια Λε Πεν του 2017. Έχει μεταλλαχθεί ιδεολογικά, έχει ανοιχθεί στον μεσαίο αστικό χώρο και έχει αφήσει στον υπερεθνικιστή Ερίκ Ζεμμούρ να παίζει με οίστρο τον ρόλο του εκφραστή της γαλλικής ακροδεξιάς.
Σε κάθε πάντως περίπτωση τα ανακλαστικά του δημοκρατικού τόξου δεν λειτουργούν πια όπως λειτουργούσαν το 2017. Τα έχουν απενεργοποιήσει τα βιώματα των κρίσεων της τελευταίας πενταετίας που προστίθενται στις εμπειρίες των λανθανουσών κρίσεων των προηγούμενων χρόνων της παγκοσμιοποίησης και της αποσταθεροποίησης των πολυπολιτισμικών πρώην βιομηχανικών κοινωνικών σχηματισμών. Αυτό θα είναι και το μεγάλο πρόβλημα του Μακρόν στον δεύτερο γύρο.
Το γιατί θα το δούμε όταν έρθει η ώρα του. Προς το παρόν εκείνο που έχει σημασία είναι τι θα γίνει στον πρώτο.
Σε αυτόν ο κρισιμότερος ίσως παράγοντας θα είναι η αποχή και η πολιτική και κοινωνική προέλευσή της. Με τα σημερινά δεδομένα, στον πρώτο γύρο σκοπεύει να κάνει αποχή το 1/3 των ψηφοφόρων. Θα είναι ένα ρεκόρ αποχής στα χρονικά της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας, αν επιβεβαιωθεί στην κάλπη. Και στην πλειονότητά του αποτελείται από κατοίκους εργατικών συνοικιών, φτωχότερα λαϊκά στρώματα και νεαρούς πολίτες πεισμένους για το μάταιο της ψήφου.
Αυτό όμως δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι η αποχή θα πλήξει πρωτίστως τους ανταγωνιστές του Μακρόν που απευθύνονται, όπως η Λε Πεν, κυρίως σε αυτά τα ακροατήρια. Το ζήτημα για τον Μακρόν είναι ότι η αποχή μπορεί να του στερήσει το βασικό του στρατηγικό πλεονέκτημα. Το συνιστούσε μέχρι πρόσφατα η ομοιογένεια και η πολυσυλλεκτικότητα της εκλογικής του βάσης. Αν αυτή κλονιστεί θα δυσκολευτεί ο Μακρόν να συγκεντρώσει τις δυνάμεις που του χρειάζονται για να πάρει στον πρώτο γύρο μια μη αναστρέψιμη διαφορά.
Αν η διαφορά με την Λε Πεν κλείσει σε σημείο που ανατρέπει την παράσταση νίκης του απερχόμενου Προέδρου, οι ψηφοφόροι δεν θα μπορούν να προεξοφλήσουν το αποτέλεσμα του δεύτερου γύρου. Αυτό ίσως να συντελέσει στη μείωση της αποχής, αλλά όχι αναγκαστικά και στη μείωση του κινδύνου που διατρέχει ο Μακρόν να τα βρει σκούρα. Ίδιαίτερα αν στην συγκρότηση του εναντίον του μετώπου στέρξουν οι αντισυστημικοί που καταφεύγουν στην αποχή σε ένδειξη κοινωνικής διαμαρτυρίας.
Σημασία πάντως θα έχει και το ποσοστό εκείνων των όχι υποχρεωτικά κεντροαριστερών πολιτών που θα αποφασίσουν να ψηφίσουν Μελανσόν στον πρώτο γύρο για να αποκλεισθεί η Λε Πεν από τον δεύτερο.
Εκείνοι που δεν θα εμφανιστούν στις κάλπες είναι οι ψηφοφόροι που πίστεψαν ότι η υποψήφια της κεντροδεξιάς Βαλερί Πεκρές θα ήταν η μόνη ικανή να εκθρονίσει τον Μακρόν, για τον απλούστατο λόγο ότι έχουν απομείνει ελάχιστοι και είναι πτοημένοι. Είναι, άρα, πιθανότατο να μετακινηθούν από τον πρώτο γύρο προς την Λε Πεν με τη λογική της ‘χρήσιμης ψήφου’.
Μένουν οι ψηφοφόροι του Ζεμμούρ που επίσης είναι πιθανό να μετακινηθούν και αυτοί με την ίδια λογική και προς την ίδια κατεύθυνση.
Συνεπώς αυξάνονται οι πιθανότητες να συγκεντρώσει η Λε Πεν στον πρώτο γύρο ποσοστά που να καταρρίπτουν το ακαταμάχητο του Μακρόν ως το απόλυτο φαβορί των εκλογών.
Αν αυτό συμβεί, ο εκλογικός άνεμος ενδέχεται να γυρίσει υπέρ της Λε Πεν και να μοιάζει με αυτόν που φύσηξε στα πανιά του Όρμπαν και του έδωσε την περασμένη Κυριακή την τέταρτη συνεχόμενη εκλογική νίκη στην Ουγγαρία.
Η Λε Πεν έχει μεν μεταμορφωθεί, δεν παύει, ωστόσο, να ανήκει στο ρεύμα που ξαναέφερε τον Όρμπαν στην εξουσία. Το ίδιο ρεύμα μπορεί και τώρα να παρασύρει προς το μέρος της τους ψηφοφόρους του Ζεμμούρ και της λοιπής λαϊκής δεξιάς. Ας μην ξεχνάμε ότι η Λε Πεν ξεκίνησε το περασμένο φθινόπωρο τον προεκλογικό της αγώνα με το σύνθημα ότι αυτή η εκλογική μάχη θα είναι μια “σύγκρουσης πολιτισμών”. Στη συνέχεια, βέβαια, υπέστειλε το λάβαρο του δυτικό-χριστιανικού πολιτισμού για να ασχοληθεί με την αγοραστική δύναμη των λαϊκών στρωμάτων. Είναι προφανώς αυτά που τώρα φυσάνε τον άνεμο και στα δικά της πανιά.
Δεν αποκλείεται όμως να είναι με τον ίδιο άνεμο που θα επιβεβαιωθεί και η νικητήρια αποστροφή του Όρμπαν λέγοντος ότι “ολόκληρος ο κόσμος μπόρεσε να δει ότι στη Βουδαπέστη ο πατριωτισμός νίκησε” και προφητεύοντος: “Αυτό είναι το μήνυμά μας στην Ευρώπη, δεν είμαστε το παρελθόν, είμαστε το μέλλον.”.
Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, το Παρίσι θα είναι η δεύτερη, μετά την Βουδαπέστη, ευρωπαϊκή πρωτεύουσα από την οποία θα φύγει το μήνυμα ότι η σύγκρουση εθνικισμού /κοσμοπολιτισμού θα γίνει το διακύβευμα της νέας παγκόσμιας τάξης και της εποχής της;
Υπομονή και κουράγιο. Η απάντηση θα δοθεί σε πολύ λίγες ημέρες.