Του Γιώργου Καπόπουλου
Εκ πρώτης όψεως ΗΠΑ-ΝΑΤΟ και Ρωσία διεξάγουν ακόμη έναν διάλογο κωφών για την Ουκρανία και την πρώην ΕΣΣΔ καθώς επαναλαμβάνουν τις γνωστές θέσεις τους που πατούν τις κόκκινες γραμμές της άλλης πλευράς. Αυτή η εντύπωση είναι παραπλανητική, μπερδεύει την επικοινωνιακή διαχείριση μιας κρίσης με την ουσία μιας ζητούμενης -επί του παρόντος- συνολικής διαπραγμάτευσης ΗΠΑ – Ρωσίας για την πρώην ΕΣΣΔ.
Οι θέσεις είναι γνωστές: Η Ρωσία ζητά να έχει βέτο για το καθεστώς ασφαλείας των χωρών της πρώην ΕΣΣΔ ενώ οι ΗΠΑ δηλώνουν ότι η διεύρυνση του ΝΑΤΟ αφορά τις ενδιαφερόμενες χώρες και την Ατλαντική Συμμαχία. Τα παραπάνω είναι γνωστά αλλά, προφανώς, τόσο η Ουάσιγκτον όσο και η Μόσχα προσπαθούν να σκιαγραφήσουν μια χορογραφία προσέγγισης η δυναμική της οποίας θα μπορούσε να παρακάμψει και να υπερβεί τις σημερινές αδιαπραγμάτευτες κόκκινες γραμμές και των δύο πλευρών.
Ας ανατρέξουμε λίγο στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν:
-Τον Οκτώβριο του 1977 ο Σαντάτ σε ομιλία του στην Βουλή της Αιγύπτου αφού επανέλαβε ότι δεν μπορεί να υπάρξει ειρήνη χωρίς πλήρη και αδιαπραγμάτευτη αποχώρηση του Ισραήλ από όλα τα κατεχόμενα εδάφη δήλωσε ότι την θέση αυτή είναι πρόθυμος να επαναλάβει από το βήμα της Κνεσέτ , της Βουλής δηλαδή , στην Ιερουσαλήμ. Στην πραγματικότητα έτσι άνοιξε ο δρόμος για χωριστή ειρήνη Αιγύπτου-Ισραήλ.
-Όταν το 1971-2 οι Νίξον –Κίσινγκερ με την διπλωματία του πινγκ-πονγκ άρχισαν να προσεγγίζουν την Κίνα του Μάο, ο Λευκός Οίκος διαβεβαίωνε ότι δεν θα αλλάξει η θέση των ΗΠΑ που αναγνώριζε την Ταιβάν ως τον νόμιμο εκπρόσωπο της Κίνας. Η προσέγγιση Ουάσιγκτον –Πεκίνου μετά την συνάντηση Νίξον –Μάο το 1972 έγινε χωρίς να έχουν συναφθεί διπλωματικές σχέσεις, με τις δύο χώρες να έχουν ανοίξει, στην Ουάσιγκτον και το Πεκίνο αντίστοιχα, γραφεία συνδέσμων ένα καθεστώς που κράτησε μέχρι και το 1979.
-Μέχρι την Τετραμερή Συμφωνία του 1971 το πρόβλημα του Βερολίνου πρόβαλλε ως άλυτο καθώς οι δυτικές δυνάμεις θεωρούσαν ότι οι όποιες ρυθμίσεις αφορούσαν το σύνολο της πόλης ενώ η ΕΣΣΔ και η Ανατολική Γερμανία είχαν αναδείξει ως κόκκινη γραμμή την θέση τους ότι οι συνομιλίες αφορούσαν αποκλειστικά και μόνο το Δυτικό Βερολίνο. Τελικά, τα προσχήματα σώθηκαν με μια διατύπωση που επέτρεπε και στις δύο πλευρές δύο διαφορετικές ερμηνείες για μια πραγματικότητα.
Σήμερα, ΗΠΑ και Ρωσία, αν αποκαταστήσουν αμοιβαία εμπιστοσύνη και περιορίσουν την καχυποψία, μπορούν να αναζητήσουν έναν κοινά αποδεκτό παρονομαστή ζωτικών συμφερόντων στην πρώην ΕΣΣΔ αλλά και σε άλλα μέτωπα περιφερειακών ανταγωνισμών και συγκρούσεων, από την Ευρύτερη Μέση Ανατολή, την Κεντρική και Νοτιοδυτική Ασία μέχρι την περιοχή Ινδικού Ειρηνικού. Εξυπακούεται ότι ταυτόχρονα θα υπάρξει ένα μορατόριουμ σε κινήσεις και πρωτοβουλίες που θα μπορούσαν να αναζωπυρώσουν τις εντάσεις στην πρώην ΕΣΣΔ.
Πρόκειται για τον μόνο ρεαλιστικό δρόμο αναζήτησης μιας υπέρβασης της σημερινής ψυχροπολεμικής καχυποψίας, τη μόνη επιλογή που σώζει τα προσχήματα των κόκκινων γραμμών, κύριο γνώρισμα των οποίων είναι ότι όταν χαράζονται θεωρούνται κατοχύρωση ζωτικών συμφερόντων, τα οποία σε βάθος χρόνου υπονομεύονται από τον αυτοεγκλωβισμό στην ψυχροπολεμική ένταση.
Μετά το 1955 η Δυτική Γερμανία αυτοδεσμεύθηκε στην άκαμπτη θέση ότι θα διακόψει αυτόματα τις διπλωματικές σχέσεις με όποια χώρα αναγνωρίσει την Ανατολική Γερμανία μια πολιτική που ονομάσθηκε δόγμα Χαλστάιν από το όνομα του Υφυπουργού Εξωτερικών του Αντενάουερ που το διατύπωσε. Το αποτέλεσμα ήταν ολέθριο καθώς η Βόννη απομονώθηκε και από την Ανατολική Ευρώπη και από τον Τρίτο Κόσμο μέχρι να αναλάβει Καγκελάριος ο Μπραντ το 1969 και να υιοθετήσει την Οστπολιτίκ.
Σήμερα, ΗΠΑ και Ρωσία δείχνουν να συνειδητοποιούν τον επικίνδυνο αυτοεγκλωβισμό τους σε δόγματα τύπου Χαλστάιν και αναζητούν μια χορογραφία προσεκτικών βημάτων που είναι προαπαιτούμενο για την απεμπλοκή τους.